۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ابن حبیب، محمد بن حبیب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ابو ' به 'ابو') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
تقريبا همۀ کتابها و رساله‌هايى كه از او به چاپ رسيده، در همين زمينه يا در باب ضبط اسماء است. کتابهاى شعر، كه وى جمع‌آورى و تدوين يا روايت كرده نيز بسيار متعدد است؛همچنين از عناوين کتابهاى مفقود او مى‌توان دريافت كه وى در لغت و حديث و حتى «انواء» آثارى تأليف كرده بوده است. آنچه از او به چاپ رسيده بدين قرار است: | تقريبا همۀ کتابها و رساله‌هايى كه از او به چاپ رسيده، در همين زمينه يا در باب ضبط اسماء است. کتابهاى شعر، كه وى جمع‌آورى و تدوين يا روايت كرده نيز بسيار متعدد است؛همچنين از عناوين کتابهاى مفقود او مى‌توان دريافت كه وى در لغت و حديث و حتى «انواء» آثارى تأليف كرده بوده است. آنچه از او به چاپ رسيده بدين قرار است: | ||
#المنمّق و اخبار قريش، شامل شرح احوال آدم(ع) و سلسلۀ پيامبران و سپس قريش و پيامبر اسلام(ص)، به كوشش احمد فارق، دهلى، 1384 ق1964/ م. | |||
#المحبّر كه حاجى خليفه (128/2) آن را تاريخ الخلفاء نيز خوانده است (ضبط المجير در كشف الظنون احتمالا غلط چاپى است)، مهم‌ترين اثر اوست و سكّرى آن را روايت كرده است. مطالب اين کتاب با المنمّق يكى است. اين کتاب را خانم ليختن شتيتر در حيدر آباد دكن، 1361 ق1942/ م و حميد الله با تحقيقاتى دربارۀ ابن حبيب و آثار او در بيروت به چاپ رسانده‌اند. | |||
#المؤتلف و المختلف فى النّسب، يا مختلف القبائل و مؤتلفها در ضبط نامهاى قبائل، به كوشش ووستنفلد، گوتينگن، 1850 م. | |||
#کتاب امّهات النّبى، به روايت ابوالحسن احمد بن محمد بن جهم، به كوشش حسين على محفوظ، بر اساس نسخۀ کتابخانۀ مشكوة، بغداد، 1372 ق1952/ م. | |||
#کتاب قبائل الكبير و الايام، كه به قول ابن نديم (ص 107) براى فتح بن خاقان تأليف شده، به كوشش ووستنفلد، گوتينگن، 1266 ق/ 1850 م. | |||
#«اسماء المغتالين من الاشراف فى الجاهلية و الاسلام و اسماء من قتل من الشعراء»، به كوشش عبدالسّلام هارون، در نوادر المخطوطات، شم 6، ص 106 به بعد، قاهره، 1374 ق1954/ م. | |||
#«القاب الشعراء و من يعرف منهم بأمّه»، به كوشش عبدالسلام هارون، در نوادر المخطوطات، شم 7، صص 297 تا 328، قاهره، 1374 ق1954/ م. | |||
#«كنى الشعراء و من غلبت كنيته على اسمه»، به كوشش عبدالسلام هارون، در نوادر المخطوطات، شم 7، صص 279 تا 296، قاهره، 1374 ق-1954 م. | |||
#رسالة فى اسماء القبائل المتشابهة و غير المتشابهة، به كوشش ووستنفلد، گوتينگن، 1850 م (فانديك، 94). | |||
#دو رساله به نامهاى «الامثال» و «ما جاء اسمان أحدهما اشهر من صاحبه فسميّا به»، به كوشش حميد الله، در مجلة المجمع العلمى العراقى، (35/4 به بعد)، 1375 ق1956/ م. | |||
#کتاب من نسب الى امّه من الشعراء (سزگين، 2 (1) 159/؛ سيد، 108/3). | |||
کتابهاى زير از او به صورت خطى در کتابخانه‌ها محفوظ است: | کتابهاى زير از او به صورت خطى در کتابخانه‌ها محفوظ است: | ||
#کتاب فى اخبار الشعراء و طبقاتهم | |||
#کتاب الشعراء و انسابهم، اين دو نسخه در حلب موجود است (سزگين 2 (1) 151/) | |||
#خلق الانسان، بروگلمان مى‌نويسد كه [[سيوطى]] از اين کتاب نقل كرده و به نسخه‌اى از آن در برلين اشاره مى‌كند (/105 I , S , LAG). | |||
برخى عناوين ديگر نيز جزء آثار او ذكر شده كه احتمالا بر اثر اختلاف روايت، به دو يا چند گونه نقل شده‌اند و شايد بر کتاب واحدى دلالت داشته باشند مانند: الامثال على افعل يا أفعل من فى الامثال (نك:حميد الله، «رسالتان لابن حبيب»، 36) كه شايد همان الامثال باشند كه در شمارۀ 10 و 11 ذكر كرديم. | برخى عناوين ديگر نيز جزء آثار او ذكر شده كه احتمالا بر اثر اختلاف روايت، به دو يا چند گونه نقل شده‌اند و شايد بر کتاب واحدى دلالت داشته باشند مانند: الامثال على افعل يا أفعل من فى الامثال (نك:حميد الله، «رسالتان لابن حبيب»، 36) كه شايد همان الامثال باشند كه در شمارۀ 10 و 11 ذكر كرديم. | ||
| خط ۸۹: | خط ۷۸: | ||
انبوهى ديوان شعر نيز مى‌شناسيم كه وى روايت كرده يا ديگران از او روايت كرده‌اند؛برخى از اين آثار اينك موجود است و برخى نيز نابود شده‌اند. ديوانهاى موجود از اين قرارند: | انبوهى ديوان شعر نيز مى‌شناسيم كه وى روايت كرده يا ديگران از او روايت كرده‌اند؛برخى از اين آثار اينك موجود است و برخى نيز نابود شده‌اند. ديوانهاى موجود از اين قرارند: | ||
#ديوان الفرزدق به روايت ابن حبيب از ابن الاعرابى (تصحيح و ترجمۀ فرانسوى توسط بوشه، پاريس، 1870 م). احتمالا همين روايت بوده كه سكّرى در اختيار داشته است: رواية السكرى عن محمّد بن حبيب عن ابن الاعرابى عن المفضل و ابن السكّيت عن الجرمازى و سعدان عن ابى عبيدة، به كوشش شاكر الفحام، چاپ عكسى، دمشق، 1385 ق1965/ م. به درستى نمى‌دانيم ديوان خطى اياصوفيه و قاهره (نك: /52 I , LAG، نيز قس: سزگين، 2 (3) 76/) كه باز به روايت ابن حبيب است تا چه حد با روايت سكرى برابر است. | |||
#ديوان جرير، همراه با شرح ابن حبيب، به كوشش صاوى، قاهره،1353 ق1934/ م | |||
#ديوان جرير، به روايت ابن حبيب (/55 I , LAG، به نسخۀ برلين اشاره مى‌كند)، قاهره، 1313 ق 1896/ م | |||
#نقائض جرير و الفرزدق، جمع ابن حبيب با شرح محمد ابن عباس يزيدى، خطى بودليان (LAG، همانجا) | |||
#شرح ديوان رؤبة، در چند نسخه (سزگين، 2 (3) 86/-88؛سيّد، 31/2) | |||
#ديوان ابن قيس الرقّيات، به روايت سكرى از ابن حبيب (سزگين، 2 (3) / 168، به يك نسخه اشاره مى‌كند.) | |||
#ديوان الافوه الأودى، در فهرست ابن خير (سزگين، 2 (2) 338/) | |||
#ديوان الاخطل (اشاره به نسخه در سزگين، /2 (3) 10/). | |||
ديوانهاى ديگرى كه او جمع كرده و در منابع ما به آنها اشاره شده است عبارتند از (به جهت اختصار، تنها به سزگين ترجمۀ عربى ارجاع مى‌دهيم): ديوانهاى منسوب به كثيّر همراه با شرح (2 (3) 154/؛قس: /79 I , S , LAG)، محمد بن بشير خارجى (2 (3) 182/-183)، ابن الدمينة (2 (3) 22/)، اقيشر اسدى (2 (3) 22/)، سراقة بن مرداس (2 (3) 23/)، عجير سلولى (2 (3) 32/)، اعشى تغلبى (2 (3) 34/)، زفر بن حارث (2 (3) 40/)، نعمان بن بشير (2 (3) 63/)، ذو الرّمّة (2 (3) 131/)، عمرو بن شأس اسدى (2 (2) 209/)؛نيز ديوان حسّان را ثعلب از او نقل كرده و سكّرى شرح نموده است (2 (2) 314/)، ديوان حطيئة را نيز سكّرى از او روايت كرده (2 (2) 224/-225). علاوه بر اين، جمع نقائض جرير و عمر بن لجأ را نيز به او نسبت داده‌اند (2 (1) 100/). | ديوانهاى ديگرى كه او جمع كرده و در منابع ما به آنها اشاره شده است عبارتند از (به جهت اختصار، تنها به سزگين ترجمۀ عربى ارجاع مى‌دهيم): ديوانهاى منسوب به كثيّر همراه با شرح (2 (3) 154/؛قس: /79 I , S , LAG)، محمد بن بشير خارجى (2 (3) 182/-183)، ابن الدمينة (2 (3) 22/)، اقيشر اسدى (2 (3) 22/)، سراقة بن مرداس (2 (3) 23/)، عجير سلولى (2 (3) 32/)، اعشى تغلبى (2 (3) 34/)، زفر بن حارث (2 (3) 40/)، نعمان بن بشير (2 (3) 63/)، ذو الرّمّة (2 (3) 131/)، عمرو بن شأس اسدى (2 (2) 209/)؛نيز ديوان حسّان را ثعلب از او نقل كرده و سكّرى شرح نموده است (2 (2) 314/)، ديوان حطيئة را نيز سكّرى از او روايت كرده (2 (2) 224/-225). علاوه بر اين، جمع نقائض جرير و عمر بن لجأ را نيز به او نسبت داده‌اند (2 (1) 100/). | ||