سلمی، محمد بن حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

سلمى بيش از هر چيز مورخ و گرد آورندۀ سخنان مشايخ پيشين و اخبار ايشان است،و از قديم نيز نويسندگان از او به همين عنوان ياد كرده‌اند،چنانكه مثلا [[خطيب بغدادى]] در [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] مى‌نويسد:«و كان ذا عناية باخبار الصوفيه»،و ابوالمظفر اسفراينى(متوفى 471)در التبصير فى الدين او را يكى از مشايخ صوفيه و جمع آورندۀ اشارات و احاديث مشايخ معرفى كرده است.هجويرى نيز در كشف المحجوب او را«نقال طريقت و كلام مشايخ»ناميده است.نويسندۀ تاريخ نيشابور(منتخب كتاب السياق)نيز با اين عبارت از او ياد كرده است:«شيخ الطريقة فى وقته،الموفق فى جمع علوم الحقايق و معرفة طريق التصوف،و صاحب التصانيف المشهورة فى علوم القوم»،و سپس افزوده است كه «جمع من الكتب ما لم يسبق الى ترتيبه فى غيره حتى بلغ فهرست تصانيفة المأة او اكثر».

اما از اهل ظاهر كه بگذريم، بسيارى از عالمان دين و بويژه عارفان و صوفيان،آن را پسنديده،و براى مطالب آن محمل تراشيده‌اند.مثلا سبكى گفته است«ابو عبدالرحمن به ذكر تأويلات صوفيّه بسنده كرده.و قرآن حامل وجوه بسيار است،و سلمى راوى بوده،و نقل كنندۀ كفر،كافر نباشد». و نيز بر خلاف اين مخالفت‌ها،اين تفسير در زمان خود مؤلّف از اقبال بزرگان و مردم برخوردار بوده،چنانكه ابوحامد اسفراينى آن را استماع كرده است.و امير نصر بن سبكتگين آن را پسنديده،و ابونعيم اصفهانى و ابوعبد اللّه حاكم(وفات،405 ه‍.ق.)هر دو سلمى را بسيار ستوده‌اند،و حتّى حاكم گفته است«اگر ابوعبد الرحمن از ابدال نباشد، پس در روى زمين هيچ ولىّ وجود ندارد.»

مؤلّف در اين كتاب،از صوفيّه پنج طبقه،و از هر طبقه بيست تن از بزرگان اين جماعت را ياد مى‌كند و از هر يك بيست حكايت-يا بيشتر و كمتر-روايت مى‌كند.با اين شرط كه آن حكايات را در آثار ديگر خود ياد نكرده باشد.و اين نكته را هم در مقدّمه و هم در مؤخّرۀ كتاب خود قيد كرده است.

از آثار ديگر سلمى الإخوة و الاخوات،آداب الصوفيّه،الاربعين در حديث،رساله‌يى در غلطات الصوفيّه،و رسالة الملامتيّه را نام مى‌توان برد.از شاگردان مهم سلمى يكى [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابو القاسم قشيرى]] است كه در رساله مكرّر از او و آثار او ياد مى‌كند،و ديگرى ابوسعيد ابى الخير ميهنى خابرانى خراسانى(وفات،440 ه‍.ق.)است.كه از دست سلمى خرقه پوشيده است.

تاكنون،از تصوّف تقسيماتى را ياد كرده‌ايم،در اينجا نيز نكته‌يى را مى‌افزاييم و آن اين است كه:بسيارى از صوفيان،طريقت خود را بر كتاب و سنّت عرضه مى‌كردند،آنچه با شريعت موافق بود مى‌پذيرفتند و آنچه مخالف شريعت بود ردّ مى‌كردند.مذهب جنيد اين بود،و از اين جهت مذهب او مقبول عامّه و خاصّۀ مسلمين بود.

در نيشابور و شهرهاى مجاور خراسان نيز بسيارى از صوفيان اين مذهب را اختيار كرده بودند و نويسندگان صوفى نيز بويژه از اين شيوه پيروى مى‌كردند،يعنى از خود چيزى نمى‌گفتند و تنها به نقل و روايت اقوال صوفيان بسنده مى‌كردند تا از تعرّض و تهمت شريعتمداران ظاهرى در امان بمانند. از مهم‌ترين نويسندگان اين گروه،ابو نصر سرّاج صاحب اللمع،و شاگرد او همين ابوعبد الرحمن سلمى صاحب طبقات،و شاگرد او [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابو القاسم قشيرى]] صاحب رساله را نام مى‌توان برد.