۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ']] ا ' به ']] ا') |
جز (جایگزینی متن - ']]م' به ']] م') |
||
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
«حكمت متعاليه»، عنوان نظام فلسفى صدرالدين محمد شيرازى، مشهور به [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]و [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهين]] است. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]در هيچيك از آثارش اين نام و همچنين نام ديگرى را براى اشاره به نظام فلسفى خود به كار نبرده، بلكه آن را در نامگذارى مهمترين اثر مكتوب فلسفىاش، «الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة» به كار برده است. اما اين كتاب نيز، كه پس از او مشهورترين اثر او شناخته شده، به «اسفار اربعه» معروف است و كمتر كسى از آن با نام الحكمة المتعالية ياد مىكند. استفاده از اين تعبير بعد از او، صرفاً براى اشاره به نظام فلسفى وى، متداول شده است. گفتنى است كه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]در كتاب «الشواهد الربوبية»، علاوه بر «الأسفار الأربعة» از كتاب ديگر خود به نام «الحكمة المتعالية» نيز ياد كرده است. به نظر [[آشتیانی، جلالالدین|سيد جلالالدين آشتيانى]]، كتاب اخير همان كتاب ناتمام «المسائل القدسية» است <ref>ر.ك: فنا، فاطمه، ص774</ref>. | «حكمت متعاليه»، عنوان نظام فلسفى صدرالدين محمد شيرازى، مشهور به [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]و [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهين]] است. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]در هيچيك از آثارش اين نام و همچنين نام ديگرى را براى اشاره به نظام فلسفى خود به كار نبرده، بلكه آن را در نامگذارى مهمترين اثر مكتوب فلسفىاش، «الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة» به كار برده است. اما اين كتاب نيز، كه پس از او مشهورترين اثر او شناخته شده، به «اسفار اربعه» معروف است و كمتر كسى از آن با نام الحكمة المتعالية ياد مىكند. استفاده از اين تعبير بعد از او، صرفاً براى اشاره به نظام فلسفى وى، متداول شده است. گفتنى است كه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]در كتاب «الشواهد الربوبية»، علاوه بر «الأسفار الأربعة» از كتاب ديگر خود به نام «الحكمة المتعالية» نيز ياد كرده است. به نظر [[آشتیانی، جلالالدین|سيد جلالالدين آشتيانى]]، كتاب اخير همان كتاب ناتمام «المسائل القدسية» است <ref>ر.ك: فنا، فاطمه، ص774</ref>. | ||
با مطالعه و بررسى آثار [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]مىتوان دريافت كه او در تأسيس نظام فلسفى خود از دو گونه منبع بهره برده است: | با مطالعه و بررسى آثار [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] مىتوان دريافت كه او در تأسيس نظام فلسفى خود از دو گونه منبع بهره برده است: | ||
#منبع روحانى و باطنى؛ يعنى همان چيزى كه او الهامات ربانى ناميده و به مدد مجاهده و تهذيب نفس و تجريد عقل به آن دست يافته است؛ | #منبع روحانى و باطنى؛ يعنى همان چيزى كه او الهامات ربانى ناميده و به مدد مجاهده و تهذيب نفس و تجريد عقل به آن دست يافته است؛ | ||
#منابع ظاهرى و به يك معنا تاريخى و آنچه در تاريخ جلوهگر شده است. در بررسى اين قسم از منابع بايد به اين نكته توجه داشت كه مراد از تأثير آنها در پيدايش و شكلگيرى حكمت متعاليه لزوماً به اين معنى نيست كه همه آنها مستقيماً و كاملاً در سياقى موافق با انديشه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]مؤثر بودهاند. ازاينرو، بهاستثناى منابع قرآنى و حديثى، او اظهار مىدارد كه پس از مطالعه وسيع و درازمدت آثار پيشينيان و معاصرانش، به بررسى و نقد سره از ناسره افكار و روش آنها پرداخته و گاه به تعبير خود او، به تخريب و آنگاه بازسازى و دفاع از آنها مبادرت كرده است. برخى ديگر از منابع نيز بهمنزله مواد و عناصر اصلى، با انديشهها و تأملات خاص [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]صورت جديدى به خود گرفتند و در بنيان نهادن حكمت متعاليه استفاده شدند <ref>ر.ك: همان، ص775</ref>. | #منابع ظاهرى و به يك معنا تاريخى و آنچه در تاريخ جلوهگر شده است. در بررسى اين قسم از منابع بايد به اين نكته توجه داشت كه مراد از تأثير آنها در پيدايش و شكلگيرى حكمت متعاليه لزوماً به اين معنى نيست كه همه آنها مستقيماً و كاملاً در سياقى موافق با انديشه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] مؤثر بودهاند. ازاينرو، بهاستثناى منابع قرآنى و حديثى، او اظهار مىدارد كه پس از مطالعه وسيع و درازمدت آثار پيشينيان و معاصرانش، به بررسى و نقد سره از ناسره افكار و روش آنها پرداخته و گاه به تعبير خود او، به تخريب و آنگاه بازسازى و دفاع از آنها مبادرت كرده است. برخى ديگر از منابع نيز بهمنزله مواد و عناصر اصلى، با انديشهها و تأملات خاص [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]صورت جديدى به خود گرفتند و در بنيان نهادن حكمت متعاليه استفاده شدند <ref>ر.ك: همان، ص775</ref>. | ||
نوآورىهاى حكمت متعاليه را از دو جنبه مىتوان بررسى كرد: يكى، عرضه راههاى جديد براى حل برخى از مسائلى كه ميان انديشمندان مسلمان درباره آن منازعه بوده است و ديگرى، طرح مسائل جديد و نظريهپردازى درباره آنها. از آنجا كه زيربنا و بنيان حكمت متعاليه را علم وجود تشكيل مىدهد، بالطبع نوآورىهاى آن را كه در واقع مبانى و مبادى اين مكتب بشمار مىروند، حول وجود و مسائل مرتبط با آن بايد جست. گرچه نقطه آغازين ساير سيستمهاى فلسفى نيز وجود و شناخت آن است، اما براى نخستين بار در نظام صدرايى اين پرسش مطرح شد كه وجود با اين همه وسعت و شمول بىنظيرش چگونه ممكن است كه يك مفهوم صرف باشد كه خارج از ذهن عينيت و اصالتى ندارد. نظريه اصالت وجود پاسخ مبتكرانه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]به اين پرسش است كه در خلال سخنان حكماى پيش از او مانند [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] و پيروانش نيز اين قول را مىتوان يافت. اما تصريح و تأكيد بر اهميت آن در حكمت متعاليه صدرايى بهنحوى كه راهگشاى حل بسيارى از معضلات فلسفى و كلامى شده بىسابقه است. برخى از مهمترين نوآورىهاى اساسى ديگر در حكمت متعاليه عبارتند از: تشكيك وجود، وحدت وجود، تقسيم وجود به نفسى، رابطى و رابط، امكان فقرى، اتحاد عقل و عاقل و معقول، حركت جوهرى، تبيين فلسفى جديد درباره زمان و اينكه آن بعد چهارم است، نظريه جسمانية الحدوث و روحانية البقاء بودن نفس، قاعده بسيط الحقيقة، قاعده النفس في وحدتها كل القوى، اثبات فلسفى عالم خيال منفصل و مجموعه آراى مربوط به معادشناسى <ref>همان، ص779</ref>. | نوآورىهاى حكمت متعاليه را از دو جنبه مىتوان بررسى كرد: يكى، عرضه راههاى جديد براى حل برخى از مسائلى كه ميان انديشمندان مسلمان درباره آن منازعه بوده است و ديگرى، طرح مسائل جديد و نظريهپردازى درباره آنها. از آنجا كه زيربنا و بنيان حكمت متعاليه را علم وجود تشكيل مىدهد، بالطبع نوآورىهاى آن را كه در واقع مبانى و مبادى اين مكتب بشمار مىروند، حول وجود و مسائل مرتبط با آن بايد جست. گرچه نقطه آغازين ساير سيستمهاى فلسفى نيز وجود و شناخت آن است، اما براى نخستين بار در نظام صدرايى اين پرسش مطرح شد كه وجود با اين همه وسعت و شمول بىنظيرش چگونه ممكن است كه يك مفهوم صرف باشد كه خارج از ذهن عينيت و اصالتى ندارد. نظريه اصالت وجود پاسخ مبتكرانه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]به اين پرسش است كه در خلال سخنان حكماى پيش از او مانند [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] و پيروانش نيز اين قول را مىتوان يافت. اما تصريح و تأكيد بر اهميت آن در حكمت متعاليه صدرايى بهنحوى كه راهگشاى حل بسيارى از معضلات فلسفى و كلامى شده بىسابقه است. برخى از مهمترين نوآورىهاى اساسى ديگر در حكمت متعاليه عبارتند از: تشكيك وجود، وحدت وجود، تقسيم وجود به نفسى، رابطى و رابط، امكان فقرى، اتحاد عقل و عاقل و معقول، حركت جوهرى، تبيين فلسفى جديد درباره زمان و اينكه آن بعد چهارم است، نظريه جسمانية الحدوث و روحانية البقاء بودن نفس، قاعده بسيط الحقيقة، قاعده النفس في وحدتها كل القوى، اثبات فلسفى عالم خيال منفصل و مجموعه آراى مربوط به معادشناسى <ref>همان، ص779</ref>. |
ویرایش