۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
المقرب و معه مثل المقرب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type='authors'|[[ | |data-type='authors'|[[ابن عصفور، علی بن مؤمن]] (نويسنده) | ||
[[معوض، علی محمد]] (محقق) | [[معوض، علی محمد]] (محقق) | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
== معرفى اجمالى == | == معرفى اجمالى == | ||
'''المُقَرِب''' اثر على بن الحسن بن مؤمن بن محمد بن على بن عصفور حضرمى إشبيلى (م 669) كتابى است در موضوع زبان و ادبيات عربى كه در عين اختصار و گزيده‌نويسى، حاوى مطالب مفيدى در باب دو علم نحو و صرف مى‌باشد. | '''المُقَرِب''' اثر [[ابن عصفور، علی بن مؤمن|على بن الحسن بن مؤمن بن محمد بن على بن عصفور حضرمى إشبيلى]] (م 669) كتابى است در موضوع زبان و ادبيات عربى كه در عين اختصار و گزيده‌نويسى، حاوى مطالب مفيدى در باب دو علم نحو و صرف مى‌باشد. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
نويسنده روش خاصى را در تأليف كتاب برگزيده كه باعث جلب توجه برخى از دانشمندان علم نحو شده است تا جايى كه ابوحيان نحوى، تعدادى از كتاب‌هاى خود را بر اساس روش وى نوشته است. برخى از خصوصيات كتاب، عبارتند از: | نويسنده روش خاصى را در تأليف كتاب برگزيده كه باعث جلب توجه برخى از دانشمندان علم نحو شده است تا جايى كه ابوحيان نحوى، تعدادى از كتاب‌هاى خود را بر اساس روش وى نوشته است. برخى از خصوصيات كتاب، عبارتند از: | ||
#دقت لازم در تعريف (حد و رسم) اصطلاحات صرفى و نحوى به گونه‌اى كه اين تعاريف، جامعيت و مانعيت خود را حفظ كرده‌اند و اين امر سبب شده است تا ديگر طبقات نحويين همچون اشمونى و الشيخ خالد الأزهرى، ابن مالك، ابن هشام، جلال الدين سيوطى، ابوحيان اندلسى، علامه بغدادى، مرادى و... تعريفات ابن عصفور را مستند تاليفات خود نموده و مطالب كتاب‌هاى خود را به نظريات وى ارجاع دهند. | |||
#نوآورى و ابداع در برخى مسائل صرف و نحو، همچون: | |||
#:أ: بيان انواع مبتدا و خبرى كه بر آنها، فعل (كان ناقصه و اخوات آن) وارد نمى‌شود. | |||
#:ب: ذكر حالات اسم معطوف بر خبر، در باب حروفى كه همچون فعل (ليس) عمل مى‌كنند. | |||
أ: بيان انواع مبتدا و خبرى كه بر آنها، فعل (كان ناقصه و اخوات آن) وارد نمى‌شود. | #بيان گزيده‌اى از مطالب هر يك از ابواب، قبل از وارد شدن به بحث اصلى تا اينكه دانش‌پژوه بتواند دورنمايى كلى از مباحث مربوطه را به دست آورد | ||
#با توجه به اينكه ابن‌عصفور پيرو مكتب بصره است، از اين‌رو در كتاب حاضر به بيان آراء و نظريات مختلف علم نحو نپرداخته و سعى بر آن داشته است تا گزيده‌گويى كتاب حفظ گردد. | |||
ب: ذكر حالات اسم معطوف بر خبر، در باب حروفى كه همچون فعل (ليس) عمل مى‌كنند. | #دقت در تقسيم ابواب و تنظيم موضوعات كتاب، به گونه‌اى كه به يادسپارى آنها آسان باشد. | ||
#در بيشتر كتاب‌هاى صرفى و نحوى، دليلى براى اغلب قواعد زبان عربى بيان نمى‌شود بلكه با آوردن عنوان سُماعى بودن اكتفا مى‌شود، اما در كتاب حاضر اين‌گونه نيست. بلكه نويسنده با آوردن تعليل مناسب براى قواعد صرفى و نحوى، پاسخ مناسب را براى دانش‌پژوه فراهم مى‌نمايد. به عنوان مثال، وى به علت عامل بودن(ما)ى شبه(ليس) در نزد اهل حجاز و اهمال آن در نزد بنى-تميم اشاره مى‌نمايد. | |||
#توضيح معانى لغوى واژه‌ها. اين امر حتى در اسماء موصول، معانى حروف جر، افعال ناقصه و... نيز مشاهده مى‌گردد. | |||
#نظريه‌پردازى و استقلال در بيان رأى خود. با اينكه نويسنده پيرو مكتب بصره است اما با اين‌حال مشاهده مى‌شود كه در برخى مسائل از سيبويه تبعيت نكرده و نظر خود را اعمال نموده است. | |||
#استفاده فراوان از اشعار و آيات قرآن كريم. | |||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
| خط ۸۳: | خط ۷۳: | ||
تصغير، داراى پنج معنى مى‌باشد: | تصغير، داراى پنج معنى مى‌باشد: | ||
#تحقير شأن يك شئ، همانند: زُبَيد. | |||
#تقليل و كم نشان دادن شخصيت. | |||
#تقيليل و كم نشان دادن عدد، همانند: دُرَيهمات. | |||
#تقريب زمان، همانند: قُبَيل العصر. | |||
#تقريب منزلت و جايگاه يك فرد، همچون: أُخَى. | |||
وى در ادامه بيان مى‌دارد كه همه اسمها قابليت مصغر شدن را دارا بوده به جز اسمهايى كه متوغل در(مبنى بودن) هستند و به هيچ‌گونه‌اى مُعرَب نمى‌شوند. اما اسمهاى اشاره، (الذى و التى) از موصولات و همچنين تثنيه و جمع آنها، أيا، أمسِ، غدا، أول من أمس، روزهاى هفته، نام ماههاى سال، عِندَ، مَعَ، غَير، حَسبُكَ، سِواكَ، اسمهايى كه اختصاص به نفى دارند، اسمهايى كه عمل فعل را انجام مى‌دهند، اسم فاعل و شبه آن. | وى در ادامه بيان مى‌دارد كه همه اسمها قابليت مصغر شدن را دارا بوده به جز اسمهايى كه متوغل در(مبنى بودن) هستند و به هيچ‌گونه‌اى مُعرَب نمى‌شوند. اما اسمهاى اشاره، (الذى و التى) از موصولات و همچنين تثنيه و جمع آنها، أيا، أمسِ، غدا، أول من أمس، روزهاى هفته، نام ماههاى سال، عِندَ، مَعَ، غَير، حَسبُكَ، سِواكَ، اسمهايى كه اختصاص به نفى دارند، اسمهايى كه عمل فعل را انجام مى‌دهند، اسم فاعل و شبه آن. | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۹۶: | ||
با توجه به خصوصيات ذكر شده براى كتاب، اين اثر مورد توجه بسيارى از دانشمندان علم نحو و صرف قرار گرفت تا آنجايى‌كه شرح‌هاى متعددى بر اين كتاب نگاشته شده است كه نام تعدادى از آنها را برمى‌شماريم: | با توجه به خصوصيات ذكر شده براى كتاب، اين اثر مورد توجه بسيارى از دانشمندان علم نحو و صرف قرار گرفت تا آنجايى‌كه شرح‌هاى متعددى بر اين كتاب نگاشته شده است كه نام تعدادى از آنها را برمى‌شماريم: | ||
#شرح المُقرِب، ابن‌عصفور. | |||
#مُثُلُ المُقرِب، ابن‌عصفور. | |||
#شرح المُقرِب، تأليف: احمد بن عثمان بن ابراهيم بن مصطفى بن سليمان الماردينى الاصل معروف به ابن التركمانى الحنفى قاضى تاج‌الدين. | |||
#شرح المُقرِب، تاليف: محمد بن ابراهيم بن محمد بن ابى‌نصر الامام ابوعبدالله بهاءالدين بن النحاس الحلبى النحوى شيخ الديار المصريۀ فى علم اللسان. | |||
#التدريب فى تمثيل التقريب، تاليف: محمد بن يوسف بن على بن يوسف بن حيان الغرناطى الاندلسى الجيالى النفزى أثيرالدين ابوحيان. | |||
فهرست مطالب به همراه فهرست آيات، احاديث، اعلام اشعار و اراجيز مذكور در متن و همچنين فهرست نمابع و مصادر تحقيق، در انتهاى كتاب آمده است. | فهرست مطالب به همراه فهرست آيات، احاديث، اعلام اشعار و اراجيز مذكور در متن و همچنين فهرست نمابع و مصادر تحقيق، در انتهاى كتاب آمده است. | ||