واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی
واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی، اثر کتایون مزداپور (متولد ۱ فروردین ۱۳۲۲ در یزد)، زبانشناس و پژوهشگر زبانهای باستانی ایرانی است. این کتاب یک مطالعه زبانشناختی جامع است که به بررسی واژگان و معانی آنها از دوره فارسی میانه تا فارسی نو میپردازد.
| واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مزداپور، کتایون (نويسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1393ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-964-426-516-7 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م4و2 2655 PIR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
- مطالعه دقیق زبانشناختی: این کتاب، یک پژوهش عمیق زبانشناختی است که بهصورت منظم و با استفاده از روشهای علمی، واژگان فارسی میانه را با معادلهای فارسی نو مقایسه میکند و به تحلیل تغییرات آوایی و معنایی میپردازد.
- حفظ میراث زبانی و فرهنگی: اثر مزداپور با پیگیری ریشهها و تحولات واژگان، به حفظ و یادآوری میراث غنی زبان فارسی کمک میکند و بر تداوم دوهزارساله این زبان و جایگاه رسمی آن تأکید دارد.
- ارائه الگو برای پژوهشهای آینده: کتاب با ارائه نمونههای فراوان از تحولات واژگانی و روشهای تحلیلی، الگویی برای پژوهشهای مشابه در زمینه زبانشناسی تاریخی و واژهشناسی فراهم میآورد.
ساختار
کتاب در یک جلد منتشر شده و شامل پیشگفتار، نشانهها، سرآغاز و سه فصل اصلی است.
سبک نگارش
- علمی و دانشگاهی: کتاب از رویکردی آکادمیک و علمی پیروی میکند و توسط یک مؤسسه پژوهشی منتشر شده است.
- تاریخی و تطبیقی: روش اصلی نگارش بر اساس مقایسه تاریخی واژگان فارسی میانه و فارسی نو، از جمله در ابعاد آوایی و معنایی است.
- استفاده از نظام آوانویسی: برای نمایش دقیق واژگان فارسی میانه و پهلوی، یک نظام آوانویسی مشخص بهکار رفته است که نشاندهنده دقت علمی پژوهش است.
- مستندسازی و ارجاع دقیق: نویسنده بهطور گسترده به متون کهن فارسی و منابع دیگر ارجاع میدهد و اطلاعات را با ذکر صفحات دقیق مستند میکند.
- نمونههای فراوان: برای روشن شدن مباحث، مثالهای متعدد و مشروحی از تحولات واژگانی ارائه شده است.
گزارش محتوا
سرآغاز: این بخش بهعنوان یک نمونه گسترده از رویکرد کتاب، به بررسی واژه "قهرمان" از ریشه پهلوی "هو - ویر" میپردازد. نویسنده، تحولات معنایی و کاربرد این واژه را در متون مختلف فارسی تحلیل میکند و نشان میدهد که چگونه یک واژه واحد میتواند منعکسکننده سیر تحول زبان باشد. این بخش، مقدمهای عملی بر شیوه تحلیل واژگان در طول کتاب است[۱].
فصل یکم (جایگاه تاریخی فارسی): این فصل، به سیر تاریخی زبان فارسی، از کتیبههای باستانی و متون پهلوی (فارسی میانه زرتشتی و مانوی) تا فارسی نو (فارسی دری) میپردازد. در این بخش، نقش رسمی و اداری زبان فارسی در طول تاریخ و همچنین ویژگیهای آوایی و زبانشناختی متمایزکننده دورههای مختلف زبان، بررسی میشود. همچنین، به تداوم میراث ادبی کهن، شامل سنتهای شفاهی و کتبی که زیربنای ادبیات فارسی پسین را تشکیل دادهاند، اشاره میشود[۲].
فصل دوم (دگرگونی واژگانی): این فصل، به تحولات واژگان در زبان فارسی میپردازد. نویسنده، فرآیندهای واژهسازی، از جمله واژههای مشتق و مرکب و نیز حذف وندها و بقای وندهای فارسی میانه در فارسی نو را بررسی میکند. همچنین، تغییرات در صرف فعل، ساخت مصادر جعلی، نقش افعال کمکی و تحول واژگان دستوری و قیدها مورد تحلیل قرار میگیرد. پدیده ساییدگی آوایی و تأثیر آن بر اشکال واژگان نیز با ذکر مثالهای مقایسهای فراوان بررسی میشود[۳].
فصل سوم (پیوستاری و گسست): این فصل، به خاستگاه معنایی واژگان و تداوم یا گسست معانی آنها در طول تاریخ میپردازد. حوزههای معنایی مرتبط با مفاهیمی چون قدرت، جنگ، احترام، بزرگواری، دوستی، عشق و همچنین واژگان رسمی و اداری و اصطلاحات مربوط به تملک، دارایی، ارث و طلاق مورد بررسی قرار میگیرد. این بخش، نشان میدهد که چگونه معانی واژگان در بستر تحولات اجتماعی و فرهنگی حفظ یا دگرگون شدهاند و زبان عالمان نیز در این راستا تحلیل میشود. در این فصل، همچنین به بررسی انواع تحولات معنایی در واژگان فارسی از فارسی میانه تا فارسی نو پرداخته شده است. در این فصل، موضوعاتی نظیر غنای معنایی، کاهش معنایی، وامگیریهای معنایی و تقابلهای معنایی بررسی میشود. هدف اصلی، تحلیل چگونگی تغییر، گسترش یا محدود شدن معانی واژگان و ارتباط آن با تحولات فرهنگی و تاریخی است[۴].
پانویس
منابع مقاله
سرآغاز و متن کتاب.