صابونی، نورالدین احمد
| نام | نورالدین احمد صابونی |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | ابی‌بکر صابونی |
| متولد | |
| محل تولد | بخارا |
| رحلت | 580ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | البدایة في أصول‌الدين
البدایة من الکفایة في الهدایة في أصول‌الدین |
| کد مؤلف | AUTHORCODE33732AUTHORCODE |
نورالدین احمد صابونی (متوفی 580ق)، عالم و متکلم ماتریدی است که «الكفاية في الهداية في أصول‌الدين»، از آثار اوست.
دوران زندگی و جایگاه علمی
نورالدین ابوبکر احمد بن محمود بن ابی‌بکر صابونی بخاری، از عالمان پرنفوذ حنفی ماتریدی در قرن ششم بوده است. درباره زندگی صابونی، همچون زندگی بسیاری دیگر از عالمان حنفی، اطلاع چندانی وجود ندارد و به‌رغم اهمیت فراوان وی در نگاه حنفیان، شرح‌حال‌نویسان حنفی فقط فهرست آثار، نام یکی از شاگردان، تاریخ درگذشت و محل دفن او را ذکر کرده‌اند. از تاریخ تولد او اطلاعی نیست. به نوشته زرکلی (ذیلِ «الصابونی، احمد بن محمود»)، ولادت و وفات او در بخارا بوده است. فخر رازی در کتاب «مناظرات فخرالدين الرازي في بلاد ماوراءالنهر»، از مناظره خود با صابونی در بخارا خبر داده است. طبق این گزارش، صابونی در هنگام حضور فخر رازی در بخارا، به‌تازگی از سفر مکه بازگشته بود و روی منبر در حضور جمعیتی انبوه، که شمار فراوانی از اهل خراسان و عراق نیز در میان آنان بودند، گفت که در سفر از بخارا تا مکه و در بازگشت، چشمم به کسی نخورد که شایسته نام انسان باشد؛ زیرا آنان در نهایت دوری از فهم و درک بودند. این سخن، خراسانیان و عراقیان را آزرده کرد و آنان نزد فخر رازی رفتند و گفتند که وی اهل خراسان و اهل عراق را نادان و کم‌فهم خوانده است. در این اثنا، صابونی به دیدار فخر رازی رفت و این دو شخصیت برجسته اشعری و ماتریدی، درباره رؤیت الهی مناظره کردند، که به شکست صابونی انجامید. پس از چند روز، فخر به دیدار صابونی رفت و باهم بر سر تکوین و مکوّن (یکی از مباحث مهم در کلام ماتریدیه) مناظره کردند، که بازهم به شکست صابونی انجامید. برادر صابونی، پس از مناظره دوم، فخر رازی را به خانه خود دعوت می‌کند و در آنجا نیز میان فخر و صابونی مناظره‌ای درمی‌گیرد درباره صفت بقا و اینکه آیا بقا صفتی غیر از اصل وجود امر باقی است یا عین آن؟. این بار نیز صابونی شکست می‌خورد و سرانجام در حضور فخر رازی به عجز خود در علم کلام اعتراف می‌کند و از وی می‌خواهد که بیش از این در آشکار ساختن قصورات وی نکوشد. از گزارش مناظرات فخر رازی می‌توان دریافت که صابونی در عصر خود مقام علمی والایی داشته و مهم‌ترین متکلم و اصولی حنفیان در بخارا بشمار می‌آمده است.
اساتید
شرح‌حال‌نویسان حنفی از استادان صابونی و مدارج تحصیلی او سخنی به میان نیاورده‌اند. تنها فخر رازی در پایان گزارش مناظره سوم، از صابونی نقل کرده که گفته است که من کتاب «تبصرة الأدلة» ابومعین نسفی را خوانده و بر آن بودم که در تحقیق و تدقیق، چیزی بیش از این کتاب یافته نمی‌شود. از این سخن می‌توان دریافت که یکی از منابع مهم وی، همین کتاب بوده است. بلقاسم الغالی از این سخن صابونی چنین استنباط کرده که وی از شاگردان ابومعین نسفی بوده است.
شاگردان
به نظر می‌رسد صابونی شاگردان و ارادتمندان بسیاری داشته است؛ از تعبیر خود وی در مقدمه «البداية» (التمس مني بعض أصحابي...) نیز می‌توان به این مطلب پی برد. اما در منابع فقط از یکی از شاگردان او، شمس‌الائمه محمد بن عبدالستار کردری (متوفی 642ق)، نام برده شده است.
وفات
صابونی در 16 صفر 580ق، در بخارا درگذشت و در مقبره قضات سبعه در همین شهر به خاک سپرده شد.
آثار
- المغني في الكلام؛
- الكفاية في الهداية في أصول‌الدين؛
- البداية من الكفاية في الهداية في أصول‌الدين (که در واقع، تلخیصی از «الكفاية» است و این تلخیص را خود صابونی، به درخواست برخی از اصحابش، انجام داده است)[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: دانشنامه جهان اسلام
منابع مقاله
دانشنامه جهان اسلام، مكتبة مدرسة الفقاهة