نظام‌الاعرج، حسن بن محمد
| نام | نظام الاعرج، حسن بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اعرج
قمی نیشابوری، حسن بن محمد نیشابوری، حسن بن محمد نظام‌الدین نیشابوری نظام نیشابوری قمی نیسابوری، نظام‌الدین حسن بن محمد بن حسین ادیب نیشابوری، ابومحمد نظام‌الدین |
| نام پدر | محمد |
| متولد | |
| محل تولد | نیشابور |
| رحلت | 728ق برابر با 1328م |
| اساتید | قطب‌الدین محمود شیرازى |
| برخی آثار | تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02821AUTHORCODE |
نظام‌الدين حسن بن محمد بن حسين خراسانى نيشابورى (متوفاى بعد از 728ق برابر با 1328م)، معروف به نظام اعرج، مفسر، ریاضی‌دان، از حافظان و مقريان صاحب نام دنياى اسلام.
ولادت
گويند خاندان و قبيلۀ او در ديار قم می‌زیسته‌اند، امّا او در نيشابور به دنيا آمده و در آنجا پرورش يافته است.فضل، ادب، تحقيق، تبحّر، دقت نظر و جودت قريحۀ او در ميان متأخرين مشهور بوده است.وى در علوم عقلى صاحب نظر بوده و در فنون زبان و ادبيات عرب دستى توانا داشته است. دربارۀ او نوشته‌اند كه بسيار پرهيزكار و پارسا و اهل تصوّف بوده و برخى او را به تشيع منتسب دانسته‌اند.
وى با مهم‌ترین متأخران اهل سنت مثل سید شریف جرجانى، جلال‌الدین دوّانى و ابن حجر عسقلانى معاصر و در همان زمان از شهرت کافى برخوردار بود. نظام‌الدین بر حسب ظاهر ـ آن چنانکه از مقدمه کتاب تفسیرش بر مى‌آید ـ در فقه پیرو مذهب شافعى و در عقاید پیرو مسلک اشعرى بوده است. و برخى تمایلات صوفیانه و عرفانى نیز داشته است. گویا وى گرایش به شیعه و عقاید آن نداشته و به استدلال هاى شیعیان بر آیات قرآن در باب عقاید شیعه امامیه ایراد وارد کرده است.[۱]
اساتید
او علاوه بر تفسیر، در علوم عقلى و طبیعى و ریاضى نیز تبحر داشت و کتابهاى ارزشمندى در این علوم نوشته است. از اساتید «نیشابورى» فقط «قطب‌الدین محمود شیرازى» (م710ق) در کتابهاى تراجم ذکر شده و از سایر اساتیدش اطلاعى در دست نیست.
آثار
- غرائب القرآن و رغائب الفرقان
- اوقاف القرآن
- البصائر فى مختصر تنقيح المناظر
- تفسير التحرير كه شرح تحرير مجسطى خواجه نصير طوسى است.
- لب التأويل در تفسير قرآن
- توضيح التذكرة كه شرح تذكرۀ خواجه نصير طوسى در علم هيئت بوده است.
- رساله‌اى در حساب و به زعم بعضی «خلاصة الحساب»شيخ بهايى از همين رساله اخذ شده است
- شرح شافيۀ ابن حاجب در علم صرف معروف به شرح نظام.
- ترجمۀ فارسى قرآن البته در بعضى نسخ تفسير، عبارتى از مفسر نقل گرديده كه اتمام آن را اوائل صفر سال 730 هجرى در دولت‌آباد هند، نشان مى‌دهد.
پانویس
منابع مقاله
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی