نزهة الجليس و منية الأديب الأنيس
| نزهة الجلیس و منیة الأدیب الأنیس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی حسینی، عباس بن علی (نویسنده) خرسان، سید محمدمهدی (محقق) |
| ناشر | المکتبة الحيدرية |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1375 ش یا 1417 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ادبیات عربی - مجموعه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | AC 105 /م8ن4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نزهة الجليس و منية الاديب الانيس تأليف سيد عباس مكى حسينى موسوى مجموعه‌اى است از نكته‌هاى مختلف تاريخى، تفسيرى، ادبى، لطايف و ظرايف، شعر، شرح حال علما و پادشاهان و... كه به شكل كشكول جمع‌آورى شده است. مؤلف، كتاب را به عنوان هديه و تحفه‌اى به فقيه زمان خود عبدالله بن أحمد الخزندار به پاس ارج نهادن به الطاف او تقديم نموده است.
ساختار
كتاب با مقدمه‌اى تحقيقى به قلم سيد محمدمهدى خرسان آغاز شده است كه در آن زندگى و آثار مؤلف را بررسى كرده است. متن كتاب در دو جزء تدوين شده است. هر يك از اجزاى كتاب دو دسته مطالب را شامل كه بخشى با عنوان «فائده، لطيفه، حكايت و...» مطالبى با موضوعات مختلف را شامل مى‌شود و بخشى با عنوان «تراجم» به شرح حال علما و پادشاهان اختصاص دارد.
گزارش محتوا
نویسنده، كتاب خود را با بيان مسائل توحيدى و عقايد شيعه آغاز كرده است؛ از اين‌رو در ابتداى كتاب خود به شرح و بيان معانى (بسم الله الرحمن الرحيم) و وجوه ادبى آن و سپس به ذكر معنى و ثواب صلوات بر حضرت رسول اكرم(ص) پرداخته كه به همين مناسبت، معنى (آل) پيامبر(ص) را نيز بيان مى‌كند.
سيد عباس مكى در بخش ديگرى از كتاب به اين نكته مهم اشاره مى‌نمايد كه مبدأ تاريخ هجرى در نزد مسلمانان، روز وارد شدن پيامبر اكرم(ص) به مدينه منوره است.
بيان تاريخ كوفه، نكته ديگرى است كه نویسنده به آن پرداخته است:
«كوفه از شهرهاى بزرگ است كه بين آن و شهر نجف شش فرسنگ فاصله است كه بعد از دو سال از تأسيس شهر بصره بنا گرديد. آنچه كه از متون تاريخى برمى‌آيد اين است كه حضرت ادريس(ع) در اين شهر به خياطى مشغول بود. و حضرت ابراهيم خليل(ع) از اين شهر براى جنگ با قوم (عمالقه) خارج شدند. در اين شهر محل ساخت كشتى حضرت نوح(ع) و تنورى كه از آن به عنوان نشانه عذاب الهى آب جوشيد قرار دارد.»
ذكر افراد نامدارى است كه به دار آويخته شده‌اند بخش ديگرى از مطالب كتاب را تشكيل مى‌دهد كه به صورت فهرست‌وار آنها را برمى‌شمارد. از آن جمله است:
- عقبة بن ابى معيط اولين كسى است كه در اسلام و به دستور حضرت رسول اكرم(ص) به دار آويخته شد.
- خبيب بن عدى و ابن الدثنة انصارى.
- عقبة بن جشم بن هلال النمرى كه به دستور خالد بن وليد به دار آويخته شد.
- هانى بن عروه مرادى.
- مسلم بن عقيل بن ابى‌طالب، به دستور عبيدالله بن زياد به دار آويخته شد.
- عبدالله بن الزبير كه به دستور حجاج و به صورت وارونه در شهر مكه به دار آويخته شد.
- يزيد بن المهلب بن ابى صفره كه به دستور عبدالملك بن مروان و بر روى پل بابل به دار آويخته شد.
- زيد بن على بن الحسين(ع) و فرزند او يحيى، كه به دستور خالد بن عبدالله القسرى به دار آويخته شدند.
- جعفر بن يحيى برمكى كه به دستور هارون به دار آويخته شد و سپس او را تكه تكه كرده و سوزانيد.
مؤلف در بخش ديگرى از كتاب در توصيف شهر طوس اينگونه مى‌نويسد:
«از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين شهرهاى خراسان است كه در بسيارى از کتاب‌هاى تاريخى، راجع به آن سخن به ميان آمده است. اين شهر، نزديك نيشابور مى‌باشد و داراى روستاهاى سرسبز فراوان و كاخهاى چشم‌نواز است. وفور نعمت در بازارهاى اين شهر فراوان است چراكه اين منطقه داراى رودهاى پرآب و بزرگ است كه اين سرزمين را آبيارى مى‌كند. همچنين معدن فيروزه در برخى از كوه‌هاى آن وجود دارد. از اين منطقه، ديگها و شمشيرهاى خراسانى به ساير بلاد فرستاده مى‌شود. در اين شهر مرقد مطهر حضرت على بن موسى الرضا(ع) و قبر هارون الرشيد است. زادگاه حكيم فردوسى، مصنف شاهنامه و خواجه نصيرالدين طوسى نيز در اين شهر است.»
وضعيت كتاب
فهرست هر يك از مجلدات كتاب در انتهاى آن آمده است. كتاب فاقد پاورقى است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب