شکوئی، عبدالجبار بن زینالعابدین
مولى عبدالجبار بن زینالعابدین شکوئى (زنده در 1323ق)، از علماى نیمه اول قرن چهاردهم هجرى است. وى مؤلف کتاب «مصباح الحرمین» مى‌باشد که کتابى است که در آن، نویسنده به بیان مناسک و اعمال واجب و یا مستحب مربوط به سفر حج پرداخته و ضمن نقل اسرار و تاریخچه آن اعمال، حکایت‌هایى تاریخى و مطالبى آموزنده و اخلاقى را در آن گرد آورده است.
| نام | شکوئی، عبدالجبار بن زینالعابدین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | پیشنماززاده شکوئی، عبدالجبار بن زینالعابدین
ت‍ب‍ری‍زی، ع‍ل‍ی خانبابا مشار |
| نام پدر | زینالعابدین |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | مصباح الحرمین |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02881AUTHORCODE |
تولد و وفات
در کتاب‌هاى تراجم رجال، اطلاعاتى از ایشان به دست نیامد. در منابع دیگر نیز اطلاعات ثبت‌شده بسیار مختصر است. در کتاب «فهرست مستند اسامى مشاهیر و مؤلفان» کتابخانه ملى، فقط به ذکر نام و نام خانوادگى وى بسنده شده و براى تولد و یا وفات، تاریخى نقل نشده است. نام‌هاى پذیرفته‌نشده مندرج در ذیل نام وى و در همان کتاب، عبارتند از: «پیشنماززاده» و «على تبریزى». از سوى دیگر «خانبابا مشار»، علاوه بر کتاب «فهرست کتاب‌هاى چاپى فارسى»، در جاى دیگرى نیز اشاره‌اى به وى دارد؛ در جلد سوم «مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى» درباره مؤلف «مصباح الحرمین» چنین نوشته است: «آخوند عبدالجبار بن آخوند حاج زینالعابدین پیشنماززاده شکوئى، زنده در سال 1323ق، از فضلاء قرن چهاردهم هجرى و از مردمان قفقاز است...»[۱]
تحصیلات
همان‌گونه‌که اشاره شد، چون در کتاب‌هاى رجالى، اطلاعاتى از مؤلف «مصباح الحرمین» به دست نیامد، تحصیلات و مشایخ و تلامذه ایشان مجهول باقى مانده و تنها راه شناخت بیشتر، پى بردن از راه «اثر به مؤثر» است. همچنان‌که از مقدمه مؤلف بر مى‌آید، خود از عالمان دین بوده است. اشاره همراه با تواضع وى از این قسمت مقدمه مشهود است: «چنین گوید تراب اقدام المؤمنین و تشنه‌کام میاه فیوضات رب العالمین، عبدالجبار بن زینالعابدین الشکوئى أظلهما الله تعالى فی ظل عرشه یوم‌الدین که تأسیا بالعلماء الراشدین، من المتقدمین و المتأخرین و شوقا لما وعدهم الله عزوجل من أعلى علیین، لازم و واجب دانستم که...». در انتهاى کتاب، اشاره‌اى نیز به والد خویش دارد: «عبدالجبار بن العالم و الفاضل حامی شریعة سید المرسلین و مجری قواعدالدین المبین الحاج آخوند ملا زینالعابدین الشکوئی». بحث‌هاى فقهى، تاریخى، عقیدتى، کلامى، روایى، و بسط و توسعه برخى از آنها در این کتاب، به‌خوبى مبین اشراف و تسلط مؤلف بر این مباحث است. همچنین مطرح نمودن این مباحث از منابع بسیار زیاد و گوناگون، نشانگر رتبه بالاى علمى مؤلف است[۲]
از نثر و نظم به‌کاررفته در متن و استفاده مؤلف از اشعار زیباى عربى و فارسى مرتبط با متن، از شعراى مختلف و شعرى که به زبان فارسى درباره تاریخ تألیف خود سروده، نیز چنین استنباط مى‌گردد که در ادبیات تازى و فارسى هم صاحب‌نظر بوده است[۳]
با توجه به آنچه که ذکر شد و با در نظر گرفتن مطالب و سیاق کتاب، همچنین اطلاعات مختصر «مشار» که پیشتر اشاره شد، مى‌توان چنین نتیجه گرفت که مؤلف آذرى و داراى درجات بالاى علمى و مراتب عالى فضل و کمال و از فضلاى نیمه اول قرن چهاردهم هجرى بوده است و این کتاب، تنها اثر منتشرشده مؤلف بوده و اگر آثار دیگرى هم داشته، به مرحله انتشار نرسیده است.
پانویس
منابع مقاله
شکوئى، مولى عبدالجبار بن زینالعابدین، «مصباح الحرمین»، تصحیح و تحقیق سید جواد طباطبایى، نشر مشعر، پاییز 1384.