مهدیان دروغین

مهدیان دروغین، اثر رسول جعفریان (متولد ۱۳۴۳ش)، مورخ و اسلام‌شناس معاصراست. وی در این کتاب، پدیده ادعاهای مهدویت در تاریخ اسلام را با رویکردی جامع و تحلیلی بررسی می‌کند. او به تفکیک بین مهدی موعود و مدعیان دروغین مهدویت می‌پردازد و ریشه‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی این ادعاها را کاوش می‌کند.

مهدیان دروغین
پدیدآوران	جعفریان، رسول (نويسنده) صاعد، تاج‌الدین حسین (نویسنده) طوسی شریف، علی (نویسنده) ساویی، محمد بن پاینده (نویسنده) نور بخش خراسانی، محمد بن محمد (نویسنده) واعظ حائری یزدی، محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	تباشیر المحرومین ** رساله الهدی ** رساله در شرح حدیث دولتنا في آخر الزمان ** رساله درباره خروج سفیانی ** رساله مبشره شاهیه ** گزارش سه رساله درباره زمان ظهور مهدی(ع)
ناشر	نشر علم
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1394ش
چاپ	2
شابک	‎978-964-224-476-8
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ج7م9 ‌۲۲۴/۴ BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه نگارش

نویسنده این اثر را در پاسخ به درخواست یکی از عزیزان خود تألیف کرده است. او مشاهده کرده که بحث مهدیان دروغین در جامعه به‌صورت گسترده‌ای مطرح است و ضرورت وجود یک اثر جامع و علمی برای ارائه اطلاعات صحیح و روشنگری در این زمینه را احساس کرده است. هدف او فراهم آوردن بستری برای افزایش آگاهی عمومی و پاسخگویی به ابهامات موجود در مورد این پدیده تاریخی بوده است.

اهمیت کتاب

1. جامعیت و بدیع بودن: این کتاب به‌عنوان نخستین پژوهش جامع و علمی در زمینه مدعیان دروغین مهدویت در تاریخ اسلام شناخته می‌شود.
2. تحلیل ریشه‌های تاریخی و اجتماعی: به‌جای صرفاً نقل روایات، کتاب به تحلیل زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و سیاسی‌ای می‌پردازد که منجر به ظهور این ادعاها شده و این امر به فهم عمیق‌تر رابطه میان دین، جامعه و سیاست کمک می‌کند.
3. تصحیح تصورات عمومی: این اثر با جمع‌آوری اطلاعات مستند و تحلیل دقیق، به مبارزه با تصورات نادرست و شایعات پیرامون پدیده مهدویت و مدعیان آن می‌پردازد و تلاش می‌کند رویکردی علمی و انتقادی را ارائه دهد.

ساختار

کتاب، شامل بخش‌های مقدماتی (یادآوری، مقدمه بحث و بستر تاریخی ادعاهای مهدویت)، ده فصل اصلی و شش رساله ضمیمه است.

سبک نگارش

1. رویکرد تاریخی و تحلیلی: نویسنده بر تحلیل تاریخی پدیده مهدویت و مدعیان آن، به‌جای رویکرد صرفاً کلامی یا روایی، تأکید دارد.
2. استناد به منابع گسترده: اطلاعات کتاب بر پایه منابع متنوعی از جمله کتب تاریخی، روایات مذهبی و پژوهش‌های معاصر گردآوری شده است.
3. زبان روشن و شفاف: مطالب به‌گونه‌ای بیان شده ‌است که برای مخاطبان عام نیز قابل درک باشد؛ ضمن اینکه عمق علمی خود را حفظ کرده‌ است.
4. بررسی انتقادی: نویسنده، به نقد و بررسی ادعاهای مهدوی از زوایای مختلف می‌پردازد و تناقضات و ابهامات موجود در روایات را مطرح می‌کند.
5. توجه به ابعاد سیاسی و اجتماعی: بخش قابل توجهی از کتاب به بررسی نقش ادعاهای مهدویت در تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع اسلامی اختصاص دارد.

گزارش محتوا

• یادآوری، مقدمه بحث و بستر تاریخی ادعاهای مهدویت: نویسنده در این بخش‌ها، به درخواست یکی از دوستان برای تألیف چنین کتابی و نیز به خلأ علمی موجود در زمینه مدعیان دروغین مهدویت اشاره می‌کند و بیان می‌کند که هدف او ارائه یک اثر جامع و قابل فهم است. همچنین از اهمیت بررسی تاریخی پدیده مهدویت، از جمله نقش سیاسی و اجتماعی آن در طول قرون متمادی، سخن می‌گوید.

• فصل اول (مقدمات): در این فصل، به مفاهیم و زمینه‌های مقدماتی ادعاهای مهدویت، مانند اخبار ملاحم و فتن و شرایط ظهور می‌پردازد و نقش نگرش‌های یهودی و مسیحی را در شکل‌گیری این ادعاها بررسی می‌کند.

• فصل دوم (مهدیان از آغاز اسلام (تا قرن پنجم هجری)): این فصل، به بررسی تاریخی مدعیان مهدویت از ابتدای اسلام تا قرن پنجم هجری می‌پردازد. در این بخش، موارد برجسته‌ای مانند ادعاهای محمد بن حنفیه و عمر بن عبدالعزیز مطرح شده و بستر تاریخی و انگیزه‌های این افراد و گروه‌ها مورد کاوش قرار می‌گیرد.

• فصل سوم (مهدیان در دوره میانی دنیای اسلام (قرن 3 تا 9 هجری)): این فصل، ادامه بررسی مدعیان مهدویت در دوره میانی تاریخ اسلام، یعنی از قرن سوم تا نهم هجری را شامل می‌شود. در این بخش، به جزئیات ظهور و فعالیت مدعیان مختلف در مناطق گوناگون جهان اسلام در این دوره پرداخته شده است.

• فصل چهارم (مهدیان و مهدویت در دوره صفوی): این فصل، به بررسی پدیده مهدویت در عصر صفویه اختصاص دارد. نویسنده در این بخش، به ارتباط حکومت صفوی با تفکر مهدویت، چگونگی استفاده از این مفهوم برای توجیه قدرت و مشروعیت و نیز ادعاهای مهدویت که در این دوره مطرح شده‌ است، می‌پردازد.

• فصل پنجم (مهدیان مغرب (از قرن سوم تا سیزدهم هجری)): این فصل، به تاریخچه مدعیان مهدویت در منطقه مغرب و اندلس از قرن سوم تا سیزدهم هجری می‌پردازد. در این بخش، ویژگی‌های خاص و تحولات مربوط به ادعاهای مهدویت در این جغرافیای فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است.

• فصل ششم (ادعاهای مهدویت در ماوراءالنهر، هند، مکه و یمن (قرن ۱۰ تا ۱۳ هجری)): این فصل، به بررسی ادعاهای مهدویت در مناطق آسیای مرکزی (ماوراءالنهر)، هند، مکه و یمن در قرون ۱۰ تا ۱۳ هجری اختصاص دارد. نمونه‌هایی مانند جنبش سید محمد جونپوری در هند، در این بخش تفصیل داده شده ‌است.

• فصل هفتم (ادعاهای مهدویت از هند تا ایران (قرن سیزدهم)): در این فصل، مدعیان مهدویت و جنبش‌های مرتبط با آن که از هند آغاز شده و به ایران رسیده و در قرن سیزدهم هجری فعال بوده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

• فصل هشتم (پیدایش جنبش علائم ظهور از پیش از مشروطه تا جنگ جهانی اول): این فصل، به تحولات فکری و سیاسی مرتبط با "علائم ظهور" از دوره پیش از مشروطه تا جنگ جهانی اول می‌پردازد. در این بخش، چگونگی تفسیر و تأثیرگذاری علائم ظهور در جریان‌های سیاسی و اجتماعی این دوره مورد بحث قرار می‌گیرد.

• فصل نهم (مهدیان عربستان و عراق در روزگار ما): این فصل، به مدعیان مهدویت و جنبش‌های مرتبط با علائم ظهور در عربستان و عراق معاصر اختصاص دارد. در این بخش، به موارد و پدیده‌های جدید مهدویت در این مناطق پرداخته می‌شود.

• فصل دهم (مهدویت در ایران پهلوی و پس از انقلاب): این فصل، به بررسی مهدویت در ایران دوران پهلوی و پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. این بخش، به چگونگی نقش مفهوم مهدویت در تحولات سیاسی و اجتماعی معاصر ایران و ارتباط آن با ایدئولوژی‌های انقلابی اشاره دارد.

• ضمیمه‌ها (رساله‌ها): شش رساله ضمیمه که در فهرست مطالب به‌تفصیل آمده‌ است، مباحث خاص و متون مهمی را تکمیل می‌کنند. این رساله‌ها عبارتند از: «رساله در شرح حدیث دولتنا في آخر الزمان»، «رساله مبشره شاهیه»، «گزارش سه رساله درباره زمان ظهور مهدی(ع)»، «رساله الهدی»، «داستان خروج سفیانی» و «تباشير المسرورين». این رساله‌ها به جزئیات بیشتری درباره احادیث، نشانه‌ها و برخی از جنبش‌های مهم مهدوی می‌پردازند و به خواننده فرصت مطالعه عمیق‌تر در این حوزه‌ها را می‌دهند.

منابع مقاله

یادآوری و متن کتاب.