منهج التربية النبوية للطفل مع نماذج تطبيقية من حياة السلف الصالح
| منهج التربية النبوية للطفل مع نماذج تطبيقية من حياة السلف الصالح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمد نور بن عبد الحفيظ سويد (نویسنده) |
| ناشر | دار ابن کثیر |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1421ق |
| چاپ | سوم |
| موضوع | تعلیم و تربیت |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | /س9م8 / 253/4 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
منهج التربية النبوية للطفل مع نماذج تطبيقية من حياة السلف الصالح، به قلم محمد نور بن عبد الحفيظ سويد است که به سیره پیامبر(ص) درباره تربيت و بويژه تربيت کودک پرداخته است. نگارندۀ اين اثر مى کوشد با استناد به منابع اهل سنت، سيرۀ تربيتى جناب رسول ا کرم(ص) را دربارۀ کودک، در فصل‌هاى ششگانۀ کتاب باز شکافد.
در فصل ي کم، روى سخنش با پدر و مادر و مربيان است و از مسئوليت تربيتى آنها مى‌گويد و دقت در گزينش همسر صالح را گوشزد مى کند.از ثواب انفاق مال در راه زن و فرزند مى‌گويد.هدف هاى ازدواج را يادآور مى‌شود.ويژگي هاى مربى موفق را برمى‌شمارد. به زينت و فتنه بودن فرزند اشاره دارد و از نیکى پدر و مادر و تأثير آن بر فرزندان ياد مى کند.از اهميت ازدواج و زناشويى و آداب آن مى‌گويد و رسم فرزندخواهى را يادآور مى‌شود و به جنين اشاره مى کند. راه درمان عقيمى را مى‌آورد و با يادآورى مجازات کسى که از فرزند بيزارى جويد فصل را پايان مى‌دهد.
در فصل دوم، از ولادت تا دو سالگى کودک را شرح مى‌دهد و در آن از دعاى آسانى وضع حمل مى‌گويد و در شرح آداب روز زادن کود ک، يادآور مى‌شود که کودک چون زاده شود ارث مى‌برد و بر پدر و مادر است که در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه گويند و تحنيک به‌جا آورند.پس از اين به آداب روز هفتم ولادت(نامگذارى، انتخاب کنيه، تراش موى سر، عقيقه، ختنه)اشاره مى کند و از شير دادن کودک مى‌گويد و فوايد شير مادر را برمى‌شمارد و از ح کم ادرار کودک و چگونگى تطهير لباس آلوده به آن ياد مى کند و مى‌افزايد مادر مى‌تواند کودک شيرخواره را به مسجد ببرد با اين حال کودک تا زمانى که در رعايت بهداشت قضاى حاجت نياز به کمک ديگران دارد، مکروه است او را به مسجد برد.اشاره به حق حضانت مادر و حق ولايت پدر نسبت به فرزند فراز فرجامين اين فصل است.
فصل سوم، کندو کاوى است در پرورش ابعاد گوناگون شخصيت کودک از دو سالگى تا بلوغ.نگارنده، اين فصل را که بسيار بلند افتاده است به نه باب تقسيم مى کند و در هر باب به پرورش بعدى از شخصيت کودک مى‌پردازد.در باب اول از پرورش اعتقادى کودک مى‌گويد و ار کان پنجگانۀ آن را بشرح مى‌آورد: 1)تلقين کلمه توحيد به کودک؛ 2) دوستى خدا و يارى از او و ايمان به قضا و قدر؛ 3)دوستى رسول اللّه(ص)؛ 4)آموزش قرآن؛ 5)ثبات قدم و جانفشانى در راه عقيده.باب دوم دربارۀ ت کوين شخصيت عبادى کودک است و در آن يادآور مى‌شود که نماز ر کن اول است و در شرح آن به نکات زير مى‌پردازد:
امر به نماز، آموزش نماز، تنبيه براى نماز، عادت دادن کودک به نماز جماعت، نمونه‌هايى از شب‌زنده‌دارى کود کان، بردن کودک به نماز عيد.سپس از کودک و مسجد(ر کن دوم)مى‌گويد. روزه، حج و ز کات، ديگر ار کان پرورش عبادى کودک است که هريک را شرح مى‌دهد.
تربيت اجتماعى کودک موضوع باب سوم است و در آن مى‌آورد که بايد کودک را به مجالس برد و او را در پى انجام کارها فرستاد.در او عادت به سلام ايجاد کرد.هرگاه بيمار شد به عيادتش رفت و او را به خريد و فروش عادت داد.سپس به نمونه‌هايى از رفتار اجتماعى پيامبر ا کرم(ص)با کودکان اشاره مى کند.باب چهارم دربارۀ تربيت اخلاقى کودک است و در آن از اهميت ادب براى کودک مى‌گويد و گوشه‌هايى از آداب نبوى را که بايسته است کودک بدانها آراسته شود برمى‌شمارد؛ مانند: آداب رفتار با پدر و مادر و دانشمندان، احترام و بزرگداشت بزرگترها، چگونگى رفتار با برادران، آداب اجازۀ ورود به محل استراحت يا محل کار ديگران و بويژه پدر و مادر، آداب خوردن و آشاميدن، آداب پوشاک و آرايش موى سر، سکوت در هنگام تلاوت قرآن.پس از اين به پرورش روحيۀ راستگويى و رازدارى اشاره مى کند. در باب پنجم به تربيت عاطفى کودک مى‌پردازد و از نکات زير ياد مى کند: بوسيدن کود ک، مهربانى و محبت به او، بازى با کود ک، هديه دادن به او، ملاطفت و دست کشيدن به سر او، برخورد گرم و صميمى با کود ک، توجه به کودک و پرسش از حال او، توجه ويژه به دختر و کودک يتيم، ياد کرد سه قاعده دربارۀ تربيت دختر، يادآورى سه قاعده دربارۀ تربيت کود کان يتيم، ميانه‌روى در مهربانى با کودک، ياد سه قاعده براى حفظ توازن در محبت به کودک.
باب ششم دربارۀ تربيت جسمى کودک است و در آن به حق آموزش سوارکارى، شنا و تيراندازى به کودک اشاره مى کند و از برگذارى مسابقه ورزشى ميان کودکان مى‌گويد و بازى بزرگترها با کودکان را گوشزد مى کند.از بازى کودکان با يکديگر ياد مى کند و مى‌افزايد کودک بايد پيش از غروب به خانه بازگردد.آنگاه فوايد ورزش و بازى براى کودک را برمى‌شمارد.
در باب هفتم، در تربيت علمى و فکرى کودک مى کاود و مى‌گويد بايد کودک را به دانش علاقمند کرد و او را يارى کرد تا بخشى از قرآن و سنت را از بر کند.از اين گذشته بر والدين است که براى کودک معلم صالح برگزينند.سپس مى‌افزايد، کودک بايد زبان عربى را نيک بياموزد و با زبان بيگانه نيز به خوبى آشنا شود.ديگر اين که در آموزش کودک بايد ميل و استعداد او رعايت شود.آنگاه به اهميت وجود کتابخانه در منزل اشاره مى کند و از روش تربيتى نقل دانش‌دوستى مردان بزرگ در دوران کود کيشان ياد مى کند و نمونه‌هايى مى‌آورد.در باب هشتم ارکان بهداشت و سلامت کودک را بازمى‌شکافد. از ورزش و انواع آن مى‌گويد.به لزوم عادت دادن کودک به مسواک اشاره مى کند.از پا کيزگى و کوتاه کردن ناخن ياد مى کند.آداب خوردن و آشاميدن را مى‌آورد.از خوابيدن بر دست راست ياد مى کند.بر خوابيدن پس از نماز عشا و بيدارى براى نماز صبح تأ کيد مى کند و يادآور مى‌شود که کود کان را از بيمارانى که بيماري هاى واگير دارند بايد دور داشت.آنگاه از تعويذ و دعاى چشم‌زخم براى کودک ياد مى کند و به روش‌هاى پيامبر ا کرم(ص)در درمان بيماري هاى کودکان مى‌پردازد.باب نهم، دربارۀ تربيت انگيزۀ جنسى کود کان است و در آن به ار کان زير اشاره مى کند: اجازه گرفتن پيش از درآمدن به محل خواب پدر و مادر، عادت دادن کودک به نگاه ن کردن به شرمگاه ديگران و نيز پوشاندن خود از ديگران، جدا کردن فراش خواب کود کان از يکديگر، آموزش و شرح سورۀ نور به کودک و کمک به آنها براى حفظ آن، آشنا کردن کودک با مسائل جنسى و منع آنها از هرگونه خلاف جنسى، ازدواج زودبهنگام، سن ازدواج دختران، نشانه هاى بلوغ جنسى.
در فصل چهارم، از ترغيب به نيکى به پدر و مادر و ترهيب از آزردن آنها مى‌گويد و مطلب را به دو بخش تقسيم مى کند: آنچه مربوط به دوران حيات پدر و مادر است و آنچه دربارۀ پس از زندگى آنهاست.آنگاه ارکان بيست و يک گان هاى را در اين‌باره بازمى‌ش کافد.
فصل پنجم. روش‌هاى پيامبر ا کرم(ص)در تربيت کودک: در اين فصل، روش‌هاى نبوى را به سه بخش مى کند و هريک را به شرح مى‌نشيند: 1) روشهايى که مخاطب آنها پدر و مادر و مربيان است شامل: اسوۀ حسنه، انتخاب وقت مناسب براى گفتگو و راهنمايى کود ک، رعايت عدالت و مساوات ميان فرزندان، رعايت حقوق کود ک، دعا براى کودک، خريد اسباب‌بازى براى کودک، يارى او در نيکى بر پدر و مادر و پرهيز از سرزنش و عتاب بيش از حد کودک؛ 2) روش‌هاى فکرى مؤثر در عقل کودک شامل: داستان‌سرايى، گفتگوى مستقيم، رعايت سطح درک کودک، با نرمى و مهربانى سخن گفتن، پرورش حواس کودک با تجربه هاى عملى، ايجاد پيوند استوار ميان کودک و شخصيت پيامبر ا کرم(ص)؛ 3) روش‌هاى روحى مؤثر در تربيت نفسانى کودک شامل: همزبانى و همراهى با کود کان، شاد کردن آنها، ايجاد روحيۀ رقابت سازنده ميان کود کان، پرورش شجاعت معنوى و ادبى در کود کان، ستايش ني کي هاى آنها، بازى با کودکان و کودکى کردن با آنها، پرورش اعتماد به‌نفس در کود کان، استفاده از تشويق و توبيخ در تربيت آنها، پاسخ مثبت به خواسته هاى کود کان، رعايت ت کرار و تدريج در آموزش کود کان.
فصل ششم.تأديب(تنبيه) کودک: در اين فصل به روش تربيتى تنبيه مى‌پردازد و از ضرورت تربيتى آن مى‌گويد و خطاى کودک را به فکرى، عملى و عمدى تقسيم مى کند و هريک را شرح مى‌دهد.به اصل تدريج در تنبيه اشاره مى کند و مراحل آن را ياد مى کند و قواعد پنجگانه تنبيه بدنى را مى‌آورد.
پانویس
- ↑ بهروز رفیعی، ص 355-359
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتابشناسی توصیفی و موضوعی تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات بین‌المللی هدی، تهران، چاپ اول، 1378ش