منطق تفسیر قرآن (۳)؛ روش تحقیق در تفسیر و علوم قرآن
| منطق تفسیر قرآن (3) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رضایی اصفهانی، محمدعلی (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | روش تحقیق در تفسیر و علوم قرآن |
| ناشر | مرکز بينالمللی ترجمه و نشر المصطفی(ص) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1394ش - 1436ق |
| چاپ | 3 |
| شابک | 978-964-195-184-1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ر۶م۸۳ 91/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
منطق تفسیر قرآن (۳)؛ روش تحقیق در تفسیر و علوم قرآن، نوشته محمدعلی رضایی اصفهانی (متولد ۱۳۴۱ش)، قرآنپژوه و مفسر، به بررسی و تبیین روشهای گوناگون تحقیق در حوزهٔ تفسیر و علوم قرآنی میپردازد و هدف آن ارائهٔ منطقی منسجم برای فهم، نقد و دستیابی به گزارههای صحیح از قرآن کریم است.
ساختار
کتاب از یک مقدمه و هشت بخش اصلی تشکیل شده است که هر بخش بهتفصیل به یکی از روشهای تحقیق در تفسیر و علوم قرآن میپردازد.
سبک نگارش
ویژگی بارز سبک نگارش این کتاب، ساختار آموزشی و نظاممند آن است؛ بهگونهای که هر درس با اهداف مشخصی آغاز میشود و در پایان، پرسشها و موضوعاتی برای پژوهش ارائه میگردد. دیگر ویژگی آن، جامعیت و دستهبندی دقیق مطالب است که در آن، انواع روشهای تحقیق عمومی، اختصاصی، رویکردها و گرایشهای تفسیری به شکلی منسجم طبقهبندی و تشریح شدهاند. علاوه بر این، کتاب از رویکردی روششناسانه برخوردار است و بهجای ورود تفصیلی به مباحث تفسیری، بر تبیین «منطق»، «قواعد» و «فرایند» تحقیق در قرآن تمرکز دارد[۱].
گزارش محتوا
بخش نخست، شامل کلیات و مقدمه است. در این بخش، ضمن تبیین ضرورت طراحی روش تحقیق خاص برای تفسیر، به معرفی اجمالی روشهای تحقیق عمومی و اختصاصی، مفاهیم کلیدی مانند «تفسیر» و «تحقیق» و همچنین گرایشهای مختلف تفسیری (کلامی، فلسفی، عصری و...) پرداخته شده است[۲].
بخش دوم با عنوان «روشهای تحقیق عمومی و اختصاصی» به دو دستهٔ اصلی تقسیم میشود: روش تحقیق عمومی (بنیادی و کاربردی) که پیشنیاز هر پژوهشی است و روش تحقیق اختصاصی که مختص تفسیر و علوم قرآن است. در ادامه، انواع تحقیقات کاربردی مانند تحقیق تاریخی، توصیفی، همبستگی، تجربی و نیمهتجربی تشریح میشود. سپس پیشفرضهای بنیادین مطالعات قرآنی، از جمله وحیانی بودن قرآن و هماهنگی آن با فطرت، مطرح میگردد. در این بخش، روشهای تحقیق درونمتنی (مانند تفسیر قرآن به قرآن)، عقلی، روایی (از جمله روش تاریخی و عرفانی) و تطبیقی به همراه قلمرو، آسیبها و نمونههای کاربردی هر یک بررسی میشوند[۳].
در بخش سوم، «روشهای پژوهش در تفسیر» به فرایندهای رایج در دو شیوهٔ اصلی تفسیر یعنی «تفسیر ترتیبی» (مطالعهٔ قرآن بر اساس ترتیب سورههای مصحف) و «تفسیر موضوعی» (بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن) اختصاص دارد. در این قسمت، مراحل و فرایندهای تحقیق و مطالعه در مورد یک آیه، از هدفشناسی و واژهشناسی گرفته تا ظاهرشناسی و تأویلشناسی، بهتفصیل بیان میشود [۴].
در بخش چهارم، «روشهای پژوهش در علوم قرآن» موردبحث قرار میگیرد. این بخش به مباحث کلیدی علوم قرآنی مانند جمع قرآن، وحی، ناسخ و منسوخ، اسباب نزول و محکم و متشابه میپردازد و روش تحقیق در هر یک از این حوزهها را تبیین میکند[۵].
بخش پنجم به «روش تحقیق در منطق فهم قرآن» میپردازد[۶] و بخش ششم «روشهای مطالعات قرآنی مستشرقان» را بررسی میکند[۷].
بخش هفتم با عنوان «بهداشت پژوهش» به آسیبشناسی پژوهشهای دینی و قرآنی میپردازد. در این بخش، آسیبهای مرتبط با حوزههای روانشناختی، اجتماعی و مدیریتی و همچنین آفات و موانع پژوهشگران و آسیبهای تولید علم تحلیل میشود[۸].
بخش پایانی کتاب، یعنی بخش هشتم، به «پژوهشنگاری» اختصاصیافته و شیوهٔ تدوین و نگارش یک پژوهش قرآنی (هندسه پژوهش) را از مرحلهٔ انتخاب عنوان تا تبیین موضوع، بیان مسئله، فرضیهها، پیشینه، منابع و نتیجهگیری آموزش میدهد. همچنین، به معرفی مهمترین منابع پژوهشی در حوزههای مختلف تفسیر و علوم قرآن میپردازد[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.