مناقب الأبرار و محاسن الأخيار في طبقات الصوفية
مناقب الأبرار و محاسن الأخيار في طبقات الصوفية اثر حسين بن‌نصر ابن خميس مشهور به ابن خميس موصلى، كتابى است به زبان عربى در احوال بزرگان صوفيه.
| مناقب الابرار و محاسن الاخیار فی طبقات الصوفیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن خمیس، حسین بن نصر (نویسنده) عبدالفتاح، سعید (محقق) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1427 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | عارفان - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 278 /الف2م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگيزه مؤلف از نگارش كتاب، جبران كوتاهى‌اى بوده كه از نويسندگان پيش از وى درباره معرفى بزرگان صوفيه و شرح اخبار و بيان مناقب و آثار ايشان روى داده است.
ساختار
كتاب داراى مقدمه‌اى به قلم محقق و فاقد تبويب و فصل‌بندى است. مطالب كتاب تنها به ترتيب سال وفات افراد تنظيم گرديده و داراى يك تتمه نيز مى‌باشد.
گزارش محتوا
در اين كتاب به بيان شرح حال يكصد و نه تن از بزرگان صوفيه، به روش كتب طبقات، پرداخته شده است. شايد بتوان مطالب كتاب را در سه باب دسته‌بندى كرد:
باب اول مقدمه‌اى كوتاه است كه در آن مؤلف به انگيزه خود از نگارش اين اثر اشاره مى‌كند.
باب دوم بيشترين حجم كتاب را به خود اختصاص داده و مشتمل بر يكصد و نه شرح حال از بزرگان صوفيه است كه از نظر اختصار و تفصيل، با يكديگر متفاوت است. برخى از شرح حال‌ها از يك صفحه فراتر نمى‌رود، در حالى كه برخى ديگر، پنجاه صفحه را در برمى‌گيرد. در اين بخش، مؤلف پس از ياد نام صوفى مورد نظر و اشاره به جايگاه وى نزد صوفيان و زادگاه يا موطن وى، به مصاحبت او با برخى ديگر از بزرگان اين طايفه اشاره مى‌كند.
نویسنده پس از اشاره‌اى كوتاه به مناقب و فضايل صوفى مورد نظر، به سال درگذشت وى نيز اشاره كرده، سپس به نقل اخبارى درباره وى پرداخته و پاره‌اى از مواعظ و اشعار او را نقل كرده است.
در اين كتاب از بزرگانى چون: فضيل بن عياض، ابراهيم بن ادهم، ذوالنون مصرى، معروف كرخى، بشر حافى، حارث محاسبى، شقيق بلخى، سهل تسترى، حاتم اصم و...نام برده شده است.
روش مؤلف در ترتيب تراجم، همان ترتيبى است كه استاد وى ابوعبدالرحمن سلّمى در كتاب «طبقات الصوفية» و نيز قشيرى در «الرسالة القشيرية» اتخاذ كرده‌اند؛ يعنى ترتيب تراجم بر اساس ترتيب طبقات.
باب سوم كتاب را مى‌توان به شنيده‌هاى مؤلف اختصاص داد. پس از آن‌كه مؤلف به كوتاهى پيشينيان خود درباره تراجم بزرگان صوفيه اشاره مى‌كند، به يادكرد اخبار برخى از صوفيان بر اساس شنيده‌هايش مى‌پردازد. اين بخش از كتاب مشتمل بر هفتاد و نه خبر و گزارش از بزرگان صوفيه است. در اين بخش، مؤلف پس از ذكر نام فرد مورد نظر، به نقل اخبارى كه درباره وى شنيده، اعم از اقوال، احوال، مواعظ، اشعار و... پرداخته است.
وضعيت كتاب
نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم محقق كتاب، آقاى محمد اديب الجادر و نيز فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست آيات، احاديث، اعلام، اقوام و قبايل و مذاهب، كتاب‌ها، اماكن و شهرها، ايام و غزوات و حوادث، حيوانات، اوائل و اواخر، اشعار، اصطلاحات و واژگان فنى و اشياء، فهرست منابع تحقيق و فهرست متَرجمين به ترتيب حروف الفبا.
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- آصف فكرت، محمد، دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج3، ص465.