مكارم الأخلاق و معالیها و محمود طرائقها (تحقیق عبدالله بن بجاش)
| مكارم الأخلاق و معالیها و محمود طرائقها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سامری خرایطی، محمد بن جعفر (نويسنده) حمیری، عبدالله بن بجاش (محقق) |
| ناشر | مکتبة الرشد ناشرون |
| مکان نشر | عربستان - ریاض |
| سال نشر | 1427ق - 2006م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | خ4م7 248 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مكارم الأخلاق و معاليها و محمود طرائقها، از آثار حافظ و محدّث قرن چهارم هجری قمری، محمد بن جعفر بن رهل خرائطی (درگذشته 327ق)، آداب و ارزش‌های اخلاق اسلامی را بر پایه روایات در موضوعات گوناگون (ثواب خوش‌اخلاقی، نرم‌گویی و تواضع، امانت‌داری، حیا، مهمان‌داری، انصاف، عفو و صفح و...) بیان می‌کند.
درباره نسخه
چون چاپ پیشین این اثر به نام مكارم الأخلاق و معاليها و محمود طرائقها (با تحقیق ایمن عبدالجابر بحیری چاپ 1419ق قاهره) معرفی شده است، در اینجا ویژگی‌های نسخه حاضر و برخی از مطالب ناگفته بیان می‌شود.
- چاپ حاضر، در سال 1427ق در ریاض منتشر شده و پژوهشگر معاصر، عبدالله بن بجاش بن ثابت حمیری زیر نظر شاکر ذیب فیاض آن را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه‌ای سودمند و روشمند برایش نوشته است.
امتیازات
- شاکر ذیب فیاض چند ویژگی برجسته برای اثر حاضر برشمرده است؛ از جمله:
- این کتاب، 85 باب دارد؛ یعنی 75 باب بیشتر از کتاب ابن ابی‌الدنیا.
- احادیث و آثاری که خرائطی در کتابش آورده، حدود 1300 مورد است، ولی ابن ابی‌الدنیا فقط 487 مورد مطرح کرده است.
- این اثر، شامل صفات و فضایل بیشتری می‌شود، ولی ابن ابی‌الدنیا اثرش را محدود به موارد خاصی کرده است[۱].
- اگر این کتاب را نسبت به دو کتاب دیگر مقایسه کنیم که آن دو نیز عنوان «مكارم الأخلاق» دارد و خرائطی با هر دو نویسنده (ابن ابی‌الدنیا و طبرانی) معاصر بوده و در بخشی از دوره زندگی‌اش با آنان زندگی کرده است، مشاهده می‌کنیم که اثر حاضر، باب‌بندی گسترده‌تری دارد.
- کتاب خرائطی از شطحیات صوفیانه و خیال‌پردازی‌های آنان خالی است.
- نویسنده، روایات و مأثورات را با اسانیدش می‌آورد که برای شناخت حکم آن، سودمند است[۲].
انتقادها
برخی از انتقادهای محقق کتاب بر خرائطی عبارت است از:
- همه روایات صحیح در هر باب را گردآوری نکرده است.
- ترتیب را در آوردن روایات از نظر اتقان مراعات نکرده و مثلا گاهی ضعیف را قبل از صحیح آورده است.
- برخی از روایات را آورده که ضعف شدیدی دارد، ولی این مسئله را یادآور نشده است.
- از برخی از دروغگویان مانند «غلام خلیل»، روایت نقل کرده است.
- نقل بعضی از قصه‌ها و حکایات با روش علمی سازگار نیست؛ مانند داستان بخشندگی حاتم به مهمانانش بعد از مرگش[۳].
- این کتاب مقدمه‌ای ندارد و نویسنده، روش نگارش و هدفش را بیان نکرده است[۴].
نمونه مباحث
- با سند از ابومسعود انصاری از پیامبر(ص) نقل کرده است که گفت: «الدالُّ علی الخير كفاعله»[۵]؛ یعنی: راهنمایی‌کننده به کار نیک، مانند انجام‌دهنده آن است.
- با سند از عبدالله بن مسعود از پیامبر(ص) نقل کرده است که گفت: «من كان يؤمن بالله و اليوم الآخر فليكرم جاره»[۶]؛ یعنی: هرکسی که به خدا و روز قیامت باور دارد، پس همسایه‌اش را گرامی بدارد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.