معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة
| معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خویی، ابوالقاسم (نویسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - |
| سال نشر | 1372 ش یا 1413 ق یا 1992 م |
| چاپ | 5 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال
محدثان زن محدثان شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 24 |
| کد کنگره | BP 115 /خ9م6 1372 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة تألیف آیت‌الله سيد ابوالقاسم بن سيد على اکبر خويى(1317-1413 هجرى) در علم رجال حدیث
اهميت موضوع
يکى از مهمترين علوم اسلامى که براى رسيدن به سنت نبوى(ص) و سخنان معصومين(ع) نقش کليدى دارد علم رجال است.فقيه و محدث و هر عالم دينى با تمسک به اطلاعات موجود در کتب رجال و نقد و تحليل آنها، پيرامون صحت و اعتبار تک تک روايات نظر مى‌دهد.
به خاطر اهميت فراوان علم رجال، علماى شيعه از صدر اسلام تاکنون توجهى خاص به اين علم داشته‌اند به طورى که تنها شيخ آقا بزرگ تهرانى در کتاب «مصفى المقال» بيش از 500 عنوان کتاب در اين موضوع شمرده است.
اولين کسانى که در معرفى و شرح حال راويان حديث کتاب نوشتند اصحاب ائمه بودند، کسانى مانند«عبيدالله بن ابى رافع» کاتب اميرالمؤمنين(ع) و «عبدالله بن جبله کنانى» و «ابوفضال» و...البته آثار متقدمين در اين علم در حوادث تاريخ از بين رفته و اولين کتبى که به ما رسيده عبارتند از:
اين کتب به اصول خمسۀ رجال معروفند و بعد از آنان هر کس در اين موضوع دست به قلم برده در جاى جاى کتابش نظرات اين کتب را نقل کرده است.
پس از اصول رجال-که تعدادى نيز در قرنهاى بعد به آنها اضافه شد-نوبت به تأليف جوامع رجالى مى‌رسد.
جوامع رجالى کتبى است که مطالب يک يا چند کتاب رجال را بطور کامل يا گزينشى کنار يکديگر چيده و کتابى جامع نظرات پديد آورده‌اند.از اين دسته مى‌توان به مجمع الرجال قهپايى و جامع الرواة اردبيلى اشاره نمود.
اين کتب براى تسريع کار محقق در بدست آوردن نظرات مختلف پيرامون‌يک راوى بسيار سودمندند.
بعضى ديگر از کتب رجال، به جمع‌آورى اکتفا نکرده و علاوه بر جمع‌آورى مطالب، به تحليل و نقد آنها پرداخته و استدلالهاى مختلفى پيرامون خصوصيات مختلف يک راوى از لابلاى منقولات به دست مى‌دهند.
از اين نمونه مى‌توان رجال علامه بحرالعلوم و قاموس الرجال محقق شوشترى را نام برد.کتاب «معجم رجال الحديث» را هم مى‌توان از اين کتب برشمرد چرا که علاوه بر جمع‌آورى نظرات مختلف پيرامون هر راوى، طبقه و خصوصيات مختلف او را نيز از لابلاى نظرات و با استفاده از تجزيه و تحليل داده‌ها بدست آورده است.
کتاب حاضر
معجم رجال الحديث چنان که از نامش پيداست بيشتر به جنبۀ معجم بودن توجه کرده و آیت‌الله خويى سعى کرده پيرامون هر راوى تا حد ممکن اطلاعات جامعى ارائه دهد تا محقق محتاج مراجعه به کتب ديگر رجال نشود.
همچنين به علت متأخر بودن اين کتاب از بقيۀ جوامع و اصول رجالى، با احاطۀ بر آنها و نظر داشتن به نظرات علماى گذشته تأليف شده و از جامعيت و کلّيت خوبى برخوردار است به طورى که اگر کسى اين کتاب را داشته باشد در اکثر امور از داشتن کتب ديگر مستغنى است و مشکلات سلسله اسناد را به خوبى حل مى‌نمايد.
انگيزه نگارش
آیت‌الله خويى در مقدمه کتاب چنين گفته:علم رجال در گذشته مورد توجه خاص علما بوده و براى آن اهميت ويژه‌اى قائل بوده‌اند، اما در زمانهاى اخير چنان مورد بى‌توجهى قرار گرفته که گويا اجتهاد و استنباط احکام شرعى اصلا متوقف بر آن نيست.با توجه به اين مسئله، من تصميم گرفتم کتابى جامع بنويسم که به اندازه کافى از مزاياى اين علم را در بر داشته باشد و از خداوند طلب توفيق کردم و خداوند نيز به فضل خويش اجابت نمود.
روش مؤلف
کتاب حاضر بر اساس روش متداول در معجم‌هاى لفظى است که روش الفبايى باشد.مؤلف بر اساس نام روات آنها را مرتب نموده و در طى 24 جلد آورده است.
ذيل نام هر راوى نامهاى ديگرى که در روايات براى آن راوى ذکر شده نيز آمده تا اطلاعات مربوط به راوى بوسيلۀ هر يک از نامهاى او قابل دسترسى باشد.
ویژگی‌هاى کتاب
مؤلف محترم براى کتاب خويش ویژگی‌هايى برشمرده از جمله:
- بخاطر اعتبار هر چه بيشتر کتاب، تمام مطالب را از اصل منبع نقل کرده و به منقولات ديگران اعتنا نکرده است(موارد استثناء را در متن گوشزد نموده است)
- ذيل ترجمۀ هر راوى، روايات او را از کتب اربعه و...نقل کرده و با تمييز بين راويان و مروى عنهم بيشتر مشترکات تمييز داده شده‌اند.(در صورت کثرت تعداد روايات در پايان هر جلد روايات او آمده است).
- در هر روايت نام ذکر شدۀ راوى آمده(گاهى چندين تعبير مختلف هست) اما در ترجمۀ افراد يک نام آورده است(که معمولاً همان نام منتخب توسط نجاشى است).
- کل کتاب ترتيب الفبايى دارد و در نام هر کس ابتدا کنيه آمده، بعد نام و لقب و...
- براى هر راوى بحثى دقيق و علمى آمده که اعتبار و عدم اعتبار او را مشخص کرده است.
- به علت ضعف در طريق شيخ صدوق و شيخ طوسى به بعضى افراد، طريق تمام روات را به اين دو شيخ بزرگوار ارزيابى نموده است.
- ذيل نام هر راوى شمارۀ مسلسل او در اصول اربعه رجال ذکر شده تا مراجعه به آن اصول به آسانى صورت پذيرد.علاوه بر نکات فوق مطالب ديگرى که بر ارزش کتاب مى‌افزايد عبارتند از:
- مؤلف ذيل نام هر راوى تمام مشايخ و شاگردان او را با ذکر آدرس روايات آورده است.
- تمام روايات هر راوى با ذکر آدرس آنها در کتب روايى آمده و با اين عمل راويان بر روايت و کم روايت کم اتفاقى روايتى نقل کرده‌اند از يکديگر متمايز شده‌اند.
- اختلاف نسخه در کتب روايى و غلطهاى آنها را در فصلى جداگانه آورده که براى اهل تحقيق بسيار سودمند است.
ترتيب مطالب:
چنان که ذکر شد کتاب حاضر در 24 جلد تنظيم شده و بارها مورد تجديد چاپ قرار گرفته است.
مؤلف در ابتدا ديباچه‌اى آورده و در آن مزاياى کتاب خويش را بر شمرده است.سپس 6 مقدمه آورده که موضوعاتى از قبيل:نياز به علم رجال-قطعيت کتب اربعه-معيارهاى تشخيص وثاقت راوى مانند تصريح امام و...توثيقات عامه و اعتبار و ارزش آنها-موارد توثيقات عامه و رد حجيت آنها-نياز بحث پيرامون تک تک روايات کتب اربعه-اصول اوليه رجال و... را در آن بحث کرده است.
در متن کتاب براى روات شماره مسلسل زده شده.تعداد روات اين کتاب 15676 نفر مى‌باشد که بعضى از آنها تکرار هستند و نامهاى متعدد يک راوى است.