مشار، خان‌بابا
| نام | مشار، خان بابا |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | مصطفی |
| متولد | 1279ش |
| محل تولد | تهران |
| رحلت | 1359ش |
| اساتید | |
| برخی آثار | فهرست کتابهای چاپی فارسی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01890AUTHORCODE |
خان‌بابا مشار (1279-1359ش)، کتابشناس و فهرستنگار، بنیان‌گذار کتاب‌شناسی ایران، و مؤلف دو کتاب‌شناسی مشهور مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی (1340ش.)، و فهرست کتابهای چاپی فارسی
ولادت
خان‌بابا مشار، فرزند مصطفی، در سال 1279ش در تهران، در خانواده‌اى از دودمان قاجار زاده شد. خانواده وى از ملاکین دوره قاجارى بوده و لذا وى مى‌توانست با تکیه بر درآمد آن املاک، زندگى راحتى داشته باشد. اما عشق و علاقه به کتاب و کتابخوانى که از همان دوران کودکى همراه او بود، وى را به راهى کشاند که با تحمل رنج‌ها و سختى‌هاى بسیار روزگار بگذراند و براى رسیدن به هدف از هیچ تلاشى فروگذار نکند.
تحصیلات
وى که از همان کودکى پول‌هاى عیدى و توجیبى خود را صرف خرید کتاب مى‌کرد، به فکر تدوین فهرست کتاب‌هایش افتاد تا هنگام خرید کتاب، یک کتاب را دوبار نخرد. همین امر مقدمه‌اى شد براى کار بزرگى که مدت سى سال از بهترین روزهاى زندگى او را شامل شد. او پس از اتمام تحصیلات مقدماتى و متوسطه، از سال 1298ش، در وزارت مالیه به کار مشغول شد. همزمان نزد اساتید وقت به تحصیل علوم قدیمه پرداخت. در وزارت مالیه در قسمت بایگانى کار مى‌کرد. چند کلاس مالى را هم که براى کارمندان وزارت خانه تشکیل شده بود، اداره میکرد. در سال 1325ش به تقاضاى خود، پس از بیست و یک سال خدمت، بازنشسته شد و به امور کشاورزى پرداخت. بعد از این سال، کار تدوین فهرست را به طور جدى شروع کرد. امرى که بسیار مورد علاقه‌اش بود و از سال‌ها پیش مقدماتش را فراهم کرده بود. مشار با وجود بیمارى که داشت و از بیمارى لرز شبانه که مدت دو سال گریبانگیر وى بود، رنج مى‌برد، ولى همچنان مشغول کار بود و به قول خودش با جان کندن به کار اشتغال داشت.
وى با خلق اثر ارزنده فهرست کتاب‌هاى چاپى فارسى، که از آن به کتاب‌شناسى ملى ایران تعبیر شده است، خدمت بزرگى به جامعه علمى و دانش دوستان این سرزمین نمود. وى با تلاش طاقت‌فرسا و اهتمام فراوان، این امر خطیر را طى سى سال و با گذراندن اوقات خود در کتابخانه‌ها و کتاب‌فروشى‌هاى شهرهاى مختلف، به ثمر رساند و یادگارى ارزشمند و در خور تقدیرى از خود برجاى گذاشت.
وى از افراد عاشق و سخت‌کوشى بود که شبانه روز عمر خود را در راه تدوین و تحقیق سپرى کرد. وى با عنوان اولین فهرست‌نویس کتاب‌هاى چاپى فارسى، با زحمات فراوان، پشتکار مثال‌زدنى و با ذوق و انگیزه بالا، با این که تحصیلات دانشگاهى نداشت، سال‌هاى طولانى از عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش کرد و کتابى تدوین نمود که در نوع خود بى‌نظیر و منحصر به فرد بود و با نگارش این کتاب، راه و روش جدیدى را براى آیندگان ابداع نمود. اهمیت این کار بزرگ زمانى ملموس‌تر مى‌گردد که بدانیم وى به لحاظ آکادمیک هیچ تجربه و تخصصى در این قبیل امور، به ویژه در امر فهرست‌نگارى نداشته است. از سوى دیگر حوزه کارى او نیز به این عرصه ارتباط نمى‌یافت. اما عشق و علاقه او به کتاب باعث انجام این کار ماندنى و بزرگ براى استفاده محققین و دانش‌پژوهان شد.
وفات
وى پس از قریب شصت سال تلاش پى‌گیر در تدوین بزرگ‌ترین کتاب‌شناسى آثار چاپى فارسى، پس از سه سال تحمل بیمارى، در 29 شهریور 1359ش، در سن هشتاد سالگى درگذشت.
آثار
از ایشان کتاب‌هاى سودمند زیر بر جاى مانده است:
- فهرست کتاب‌هاى چاپى فارسى
- فهرست کتاب‌هاى چاپى عربى
- کتاب مؤلفین کتب چاپى و عربى
- تصحیح کتاب الفصول المختارة (مجالس در مناظرات)، تألیف شیخ مفید، با ترجمه آقا جمال خوانسارى.