مروری بر آثار و تألیفات استاد فرزانه حضرت آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی
| مروری بر آثار و تأليفات استاد فرزانه حضرت آیت‌الله حسن حسن زاده آملی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رمضانی، حسن (نویسنده) |
| ناشر | نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مرورى بر آثار و تأليفات، مقاله‌اى است در معرفى آثار و تأليفات آیت‌الله حسن‌زاده آملى، به جهت ارائه در كنگره تجليل از مقام علمى اين شخصيت فرزانه كه به همت حسن رمضانى تأليف شده است. تقريض صاحب آثار: «از آغاز تا انجام آن را ديده‌ام و بر حسن صنيعت مؤلف آن، آفرين گفته‌ام»، حكايت از ارزش‌مندى و استحكام نگارش مقاله دارد.
ساختار
مقاله، با تقريظى از آیت‌الله حسن‌زاده و مقدمه‌اى به قلم نویسنده، آغاز شده است. پس از آن، نویسنده كليه آثار اين عالم فرزانه را تحت عناوين زير مرتب ساخته و به شرح و توضيح آنها مى‌پردازد: 1- آثار عرفانى و اخلاقى. 2- آثار فلسفى و منطقى. 3- آثار كلامى. 4- آثار تفسيرى. 5- آثار روايى. 6- آثار رجالى. 7- آثار فقهى. 8- آثار رياضى و هيوى. 9- آثار ادبى. 10- آثار متفرقه.
گزارش محتوا
كتاب، با سخنى از مقام معظم رهبرى حضرت آیت‌الله خامنه‌اى مدظله‌العالى آغاز شده است: «استادى كسى همچون حضرت آقاى حسن‌زاده آملى (دامت معاليه) كه ميان مراتب عاليه علمى و مقامات و فتوحات معنوى و روحى جمع كرده‌اند، براى هر مؤسسه علمى و دانشگاهى و حوزه‌اى مغتنم و موجب افتخار است.»
آثار عرفانى و اخلاقى
اولين كتابى كه در مجموعه كتب عرفانى معرفى شده است «رساله لقاء الله» است. اين رساله بسيار عزيز كه قرة العين و محبوب سلاك راه دوست و عشاق كوى يار است، در يكى از مسائل مهم و دقيق عرفانى؛ يعنی «لقاء الله» بحث مى‌كند. حضرت استاد حفظه‌الله تعالى در اوايل رساله مقصد اصلى حركت و سير تكاملى انسان را لقاء الله معرفى مى‌كند و از غفلتى كه جمع كثيرى از مردم را در خود غرق كرده و آنان را از هدف باز داشته است، مى‌نالد و بر آنها مشفقانه نهيب مى‌زند كه حرمان از حرم عشق و محبت تا كى و تا كجا رواست؟ چرا به نواحى قدس و رياض انس سير و سفرى نداريم؟ آيا گمان برده‌ايد كه بيهوده آفريده شده و مانند چهارپايان بايد يك‌سره به فكر خوردن و لذت بردن باشيم و از لقاى خداوند غافل بمانيم؟ حاشا و كلا از اين‌گونه گمان‌ها.
استاد حسن‌زاده، بعد از تقديم مطالبى از قبيل آنچه ذكر شد، آياتى را درباره لقاء الله كه جمعاً به 28 مورد بالغ است، نقل مى‌كند، آن‌گاه به تفسير و تبيين آنها مى‌پردازد.
ديگر كتاب ارزش‌مند ايشان در اين بخش«الهى‌نامه» است كه نویسنده با عباراتى اين چنين به توصيف آن مى‌نشيند: «على‌رغم كوچكى حجمش، كتاب پرسوز و گدازى است كه مرغ روح را در بى‌كران فضاى عرفانى به پرواز درآورده و تا اوج خلوتگه عشاق پاک باخته همراهيش مى‌كند. الهى‌نامه گدازه‌هاى آتشينى است كه از ژرفاى آتشفشان دل پر جوش و خروش و تفتيده استاد، فوران كرده و در صحراى دل آنانى كه در آرزوى محبوب به سر مى‌برند، جارى و به آنها نويد وصل مى‌دهد.» سپس با توصيفى از خود استاد و فقراتى از كتاب معرفى را سرانجام مى‌دهد.
از جمله ديگر كتب عرفانى كه معرفى شده: 1- وحدت از ديدگاه عارف و حكيم. 2- رساله انه الحق. 3- ولايت تكوينى. 4- عرفان و حكمت متعاليه. 6- تصحيح رساله مكاتبات. 7- تصحيح و تعليق شرح فصوص قيصرى. 8- رساله مفاتيح المخازن. 9- شرح فصوص الحكم.
آثار فلسفى
در اين بخش، اولين كتابى كه معرفى شده «دروس اتحاد عاقل به معقول» است. اين كتاب، شريف در يكى از مهم‌ترين مسائل حكمى كه فهم بسيارى از معارف قرآنى، در مسير تكامل انسانى و هضم كثيرى از اسرار احاديث و روايات صادره از اهل‌بيت وحى(ع) بر آن متفرع است؛ يعنى مسئله اتحاد عاقل به معقول، تدوين يافته است. استاد، با نقل و بررسى آراى كسانى كه بحث اتحاد عاقل به معقول را پرورانده‌اند و يا به نحوى درباره آن ابراز نظر كرده‌اند، تحقيق جامعى را درباره مسئله مزبور ارائه مى‌كند، آن‌گاه به فروعى كه خود نسبت به برخى از مسائل اصلند، ولى از مسئله اتحاد عاقل به معقول منشعبند، اشاره كرده و در مورد هر كدام بر حسب مقام به بحث و تحقيق مى‌پردازد.
از ديگر آثار اين بخش است: 1- رساله جعل. 2- رساله العمل الضابط فى الرابطى و الرابط. 3- تقديم و تصحيح و تعليق آغاز و انجام. 4- صد كلمه. 5- رساله نفس الامر. 6- رساله نهج الولاية. 7- درر القلائد على غرر الفرائد. 8- مفاتيح الاسرار لسلاك الاسفار. 9- گنجينه گوهر روان.
آثار كلامى
- تقديم و تصحيح و تعليق كشف المراد فى شرح تجريد الاعتقاد. كتاب تجريد الاعتقاد، تصنيف خواجه نصيرالدين طوسى(ره)، يكى از متون فشرده و محكم كلام شيعى است كه در ميان كتب كلامى، كمتر كتابى را مى‌توان سراغ گرفت كه بسان آن مورد توجه محققان و متكلمان شيعه و سنى بوده و علماى فريقين بر آن شروح و تعاليق زيادى نگاشته باشند.
- استاد حسن‌زاده، علاوه بر تصحيح، تعليقات و حواشى فراوانى را كه طى مدت بيست و پنج سال، هم‌زمان با تدريس كشف المراد، چه در حوزه تهران و چه در حوزه مقدسه قم بر آن نگاشته و به دويست صفحه بالغ است، در پايان كتاب آورده و بدين ترتيب بر فوايد و عوايد آن افزوده است.
- تقديم و تصحيح و تعليق رساله قضا و قدر محمد دهدار.
- رساله خير الاثر در رد جبر و قدر.
- فصل الخطاب فى عدم تحريف كتاب رب الارباب.
- رسالة حول الرؤية.
در ادامه كتاب، آثار آیت‌الله حسن‌زاده در هر يك از بخش‌هاى مختلف تفسيرى، روايى، ادبى و... معرفى شده است كه به جهت رعايت اختصار، تنها به دو نمونه از آنها اشاره مى‌شود:
- «امثال طبرى» كه در بخش ادبى ذكر شده است. اين اثر، مجموعه‌اى است نفيس كه بيش از هزار ضرب المثل مازندرانى را به زبان شيرين محلى به ترتيب حروف الفبا در 28 باب، در خود جاى داده است. مجموعه ياد شده كه طى ساليانى دراز با همت حضرت استاد گرد آمده، هم‌اكنون به صورت مخطوط نزد معظم‌له محفوظ است و هنوز منتشر نشده است.
- «هزار و يك نكته»، در بخش آثار متفرقه، كتابى است كشكول گونه، مشحون از مطالب گوناگون قرآنى، عرفانى، فلسفى، فقهى، رياضى، هيوى و... كه استاد آنها را در طول 30 سال، نكته نكته، گرد آورده و به صورت مجموعه‌اى دل‌پذير به پيشگاه دانش‌پژوهان محقق تقديم كرده است.
وضعيت كتاب
كتاب، فاقد فهرست و پاورقى است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.