رمضانی، محمد

محمد رمضانی (حاجی خاور)

نام	محمد رمضانی (حاجی خاور)
نام‎های دیگر
نام پدر	میرزا علی‌اصغر کاشانی
متولد	1283ش
محل تولد	تهران
رحلت	1346ش
اساتید	ذکاءالملک اقبال فروزانفر
برخی آثار	تاریخ سیستان مجمل التواریخ و القصص (تصحیح بهار) تاریخ طبرستان (آشتیانی)
کد مؤلف	AUTHORCODE05260AUTHORCODE

محمد رمضانی (1283-‌1346ش)، ملقب به حاجی خاور و مشهور به پدر کتاب ایران، مصحح و صاحب انتشارات و کتابخانه کلاله خاور و مدیر مجلات «شرق»، «افسانه» و «کتاب».

ولادت

محمد رمضانی که به‌حق می‌توان او را پدر کتاب ایران نام نهاد، در سال 1283ش، در خاندان ناشران پدرپیشه و نشرپرور رمضانی، متولد شد.  پدرش میرزا علی‌اصغر کاشانی مشهور به "کتابفروش" از تجّار بنام و علاقه‌مند و خادم کتاب و کتابخوانی بوده است که به‌سبب همین علاقه به وارد و چاپ کردن کتاب، که در آن عصر حکم اکسیر داشت، نیز می‌پرداخت. رمضانی عشق به کتاب را از پدر به ارث برده بود، از کودکی با کتاب آشنا بود، و عشق و علاقه شدیدی به کتاب داشت.

تحصیلات

وی دوران ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه سلطانی به پایان رساند و از محضر استادانی چون ذکاءالملک، اقبال، میرزا طاهر، فروزانفر، پورداود، و دیگران کسب فیض و معرفت کرد.

فعالیت‌های فرهنگی و انتشاراتی

1. کتاب‌داری دبیرستان سلطانی، به پیشنهاد مدیر مدرسه؛
2. تأسیس قرائت‌خانه‌ای در سال 1339ق، به نام «اتفاق» برای استفاده عموم مردم؛
3. راه‌اندازی یک کتاب‌فروشی و ضمن کتاب‌فروشی، کار شبانه تصحیح در دفتر روزنامه‌های «شفق سرخ» و «کوشش»؛
4. تأسیس «کتابخانه شرق» در سال 1302ش (پنج سال پس از آن، با تغییر نام آن به «کلاله خاور»، با سرمایه شخصی، به‌منظور نشر کتاب، آغاز به کار نمود)؛
5. چاپ بیش از هفتصد جلد کتاب پس از نیم قرن تلاش در عرصه انتشار؛
6. تأسیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان؛
7. مدیریت سه مجله مهم «شرق»، «افسانه» و «کتاب»، از سال 1302 تا 1311ش؛
8. جمع‌آوری مجموعه ارزشمندی از اسناد، نشریات ادواری و کتب چاپی و کتب خطی؛.

بنابراین مجموعه فعالیت‌های وی خلاصه می‌شود در: تولید، توزیع و جمع‌آوری کتاب و نشریات ادواری و به‌جرأت می‌توان گفت که در هریک از آن‌ها، سرآمد همگنان زمان خود بود. روزنامه‌نگاری نیز دغدغه دیگر او بود.

او در روزگاری که بازار کتاب رونق بعد از شهریور بیست را نداشت، در حد خود نمونه یک ناشر فعال بود.

همه هم و غم او این بود که کتاب ارزان منتشر کند تا مردم با هر درآمدی بتوانند کتاب بخرند و بخوانند. کتاب‌هایی که آن روز منتشر می‌شد، به نظر او گران بود؛ لذا در همان موضوع کتابی به‌مراتب ارزان‌تر منتشر می‌کرد و قیمت‌ها را می‌شکست.

وی با حق‌التألیف مکرر در تجدید چاپ کتاب مخالف بود و آن را پول زور می‌دانست. رأی و نظر خود را هم از همه بالاتر می‌شمرد. این باعث می‌شد تا در ادامه همکاری با اهل فن، به بن‌بست برسد و ناشر نیز به انزوا روی آورد.

آثار

کتاب‌های زیر، از جمله کتاب‌های منتشرشده در انتشارات وی می‌باشد:

1. تاریخ سیستان؛
2. مجمل التواریخ و القصص؛
3. تاریخ طبرستان.

وفات

وی در تیرماه 1346ش، چشم از جهان فروبست و طبق وصیت ایشان، حدود چهل هزار کتاب که قریب به دو هزار جلد آن خطی بود، در اختیار «کتابخانه مسجد اعظم» قم قرار گرفت.

منابع مقاله

1. بی‌نام، «کارنامه درخشان حاجی خاور (محمد رمضانی)»، مجله پیام حوزه، پاییز 1380، شماره 31، چهارشنبه 23 مهر 1399
2. بی‌نام، «آشنایی با محمد رمضانی در نهمین جلد از مجموعه «مشاهیر کتاب‌شناسی معاصر ایران»»، برگرفته از خبرگزاری کتاب ایران (ابنا)، تاریخ انتشار 15 فروردین 1394، کد مطلب 220499، دریافت چهارشنبه 23 مهر 1399
3. بی‌نام، «کتابخانه حاج محمد رمضانی (قدس‌سره)»، برگرفته از سایت مرکز دائرةالمعارف اسلامی، تاریخ انتشار 20 فروردین 1397
4. دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع رسانی دریافت 2 دی 1399

وابسته‌ها

تاریخ سیستان

مجمل التواريخ و القصص (تصحیح بهار)

تاریخ طبرستان (آشتيانی)

مثنوی معنوی با هفت کتاب نفیس دیگر