مجتمعنا فی فکر و تراث الشهید السید محمدباقر الصدر قدسسره
مجتمعنا في فكر و تراث الشهيد السيد محمدباقر الصدر، اثر سيد منذر حكيم (1332 ش - کربلا)، مطالعه و تحلیلی است از دیدگاههای شهید محمدباقر صدر (۱۳۱۳-۱۳۵۹ش) در مورد مفهوم جامعه، نظریه اجتماعی و نظام اجتماعی اسلامی.
| مجتمعنا فی فکر و تراث الشهید السید محمد باقر الصدر قدس سره | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حکیم، منذر (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | مجتمعنا |
| ناشر | المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية. المعاونية الثقافية. مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیة |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1388ش - 1430ق - 2009م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-167-068-1 |
| موضوع | اسلام و اجتماع - صدر، محمد باقر، 1931 - 1979م. - نظریههای سیاسی و اجتماعی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ص4ح7 233/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این پژوهش به بررسی ریشههای فکری و قرآنی اندیشههای ایشان در مواجهه با چالشهای نظریههای مادی میپردازد و راهحل اسلامی برای مشکل اجتماعی انسان را تبیین میکند.
ساختار
کتاب با سخن ناشر، مطلبی از آیتالله تسخیری درباره شهید صدر و مقدمه مفصلی از نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تدوین شده است.
گزارش محتوا
مقدمه درباره ابعاد شخصیتی شهید صدر، بخشی از کلمات جاوید وی، خصوصیات مکتب فکری وی و دیدگاه بزرگان درباره او، ویژگیهای شخصیتی ایشان، مکتب فکری او و دیدگاه اجتماعی وی، مطالبی را بیان میدارد[۱].
فصل اول: المصطلحات والمفاهیم (اصطلاحات و مفاهیم) این فصل با تعریف لغوی و اصطلاحی جامعه نزد لغویون و جامعهشناسان آغاز میشود. مفهوم «مجتمعنا» (جامعه ما) در اندیشه شهید صدر به معنای «وجود جمعی انسانها» است که بر مبنای مجموعهای از افکار، ارزشها، قواعد و تواناییها شکلگرفته است؛ این تعریف با مقدمه کتاب فلسفتنا که به حل مشکل انسانی، نظام اجتماعی و اصلاح حیات میپردازد، همخوانی دارد. سید منذر حکیم در این پژوهش، عبارت «أُمَّة» در قرآن کریم را نزدیکترین لفظ بهاصطلاح جامعه «مجتمع» میداند. همچنین، نظام اجتماعی را از دیدگاه شهید صدر بیان و به چهار نظام اصلی رقیب که به سؤالات اساسی اجتماعی پاسخ میدهند، شامل نظامهای دموکراسی سرمایهداری، سوسیالیستی، کمونیستی و اسلامی اشاره میشود. بخش مهمی از این فصل به تشریح روش شهید صدر برای کشف نظریه قرآنی اختصاص دارد[۲].
فصل دوم: المشکلة الاجتماعیة للإنسان (الأسباب و الحلول المقترحة)؛ این بخش به بررسی عمیق مشکل اجتماعی انسان که از زمان پیدایش او و در بستر حیات اجتماعیاش وجود داشته، میپردازد و راهحلهای پیشنهادی مکاتب مختلف را تحلیل میکند. شهید صدر مشکل اجتماعی را در محورهایی اصلی چون تاریخ مشکل، چگونگی مواجهه انسان با آن و علل و راهحلهای پیشنهادی خلاصه میکند. نظام سرمایهداری، بر پایه «غریزه حب ذات» (انگیزه فردی) استوار است و تمرکز بر آزادی سیاسی، اقتصادی، فکری و شخصی دارد. مالکیت خصوصی و آزادیهای فردی، منجر به نزاع و استثمار میشود. در مقابل، مارکسیسم (کمونیسم) با اتکا به عامل اقتصادی و نادیدهگرفتن ابعاد روحی، تنها توانسته است تصویری مادی از انسان ارائه دهد و در عمل، به سرکوب و دیکتاتوری حاکمیت منجر شده است. اسلام، دین را تنها چارچوب واحد برای حل مشکل اجتماعی معرفی میکند و راهحل را در ایجاد توفیق و توازن میان انگیزه فردی و مصالح عامه قرار میدهد. سپس به ارزیابی راهحلهای پیشنهادی و نقد آنها و بیان راهحل اجتماعی اسلام میپردازد [۳].
فصل سوم: أسس النظریة الاجتماعیة القرآنیة (مبانی نظریه اجتماعی قرآنی) در این فصل، مبانی نظریه اجتماعی قرآنی که راهحل اسلام برای مشکل اجتماعی است، تبیین میشود. این نظریه، باتکیهبر فطرت حنیف الهی انسان، قادر به پاسخگویی به نیازهای اساسی بشر است. این بخش به سُنَن التاريخ (سنتهای تاریخی) در قرآن میپردازد؛ قوانینی ثابت که حرکت تاریخ را نه بر اساس تصادف، بلکه بر مبنای عوامل معین و شروط ثابت الهی اداره میکنند و دین را مصداق سنن اجتماعی میداند و سنت استخلاف را توضیح و جایگاه آن را در حل مسائل اجتماعی روشن میکند و نقاط اشتراک و افتراق آن را با مکتب مادی بیان میدارد[۴].
در فصل چهارم به بحث پیرامون سنتهای اجتماعی و نقش آن در تطور مجتمع انسانی اشاره شده و روش شهید صدر در بحث از سنن اجتماعی و نقش معرفت تاریخی در هدایت و تربیت جامعه انسانی، مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی خصائص و ویژگیهای سنن اجتماعی، از جمله موضوعات مهم مطرح شده در این فصل است[۵].
در فصل پنجم، به بررسی ریشه مشکلات اجتماعی پرداخته شده و راهکارهای قرآنی متناسب با آن، پیشنهاد گردیده است. از جمله موضوعات و مباحث مهم مطرح شده در این فصل، بحث پیرامون منظومه سنن و نظام قوانین اجتماعی از منظر قرآن کریم است. در این بحث، انواع سنن اجتماعی، به سنن هدایت، انحراف، تغییر اجتماعی و فروپاشی اجتماعی تقسیم گردیده و مورد بحث قرار گرفته است[۶].
آخرین فصل نیز به بررسی و بحث پیرامون محتوا، ابعاد و پیامدهای نظریه اجتماعی در قرآن کریم که همان استخلاف الهی برای انسان هست، اختصاصیافته است[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.