مبانی عرفان و تصوف
| مبانی عرفان و تصوف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بیات، محمدحسین |
| ناشر | دانشگاه علامه طباطبایی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1374ش |
| چاپ | یکم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
مبانی عرفان و تصوف، اثر محمدحسین بیات، کتابی است به شیوه کتاب‌های آموزشی نگارش یافته و به اجمال برگزار شده است، دربردارنده پاره‌ای از مسائل عرفان نظری، عرفان عملی و تاریخ تصوف است به اقتضای حال مخاطبان کتاب که دانشجویان دوره کارشناسی‌اند، مطالب ساده و به دور از پیچیدگی‌ها و طول و تفصیل‌های شناخته شده در این دست آثار نگاشته شده است.
کتاب دارای هفت گفتار است که بدان‌ها و مطالبشان اشاره می‌شود:
گفتار اول: پیرامون برخی از مباحث عمومی عرفان و تصوف. در این گفتار چون گذشتگان از تعریف، موضوع، هدف و مسائل و مبادی عرفان و نیز فرق عرفان نظری و عملی گفته شده است.
گفتار دوم: بررسی کوتاه و کاوشی پیرامون واژه صوفی. در این گفتار نویسنده در پی نشان دادن ریشه و خاستگاه واژکی صوفی است. در این راستا گفته‌های گوناگونی را از اهل نظر در گذشته و حال یاد کرده است.
پس‌از‌آن در پی شناسایی زمان نخستین کاربرد واژه صوفی به عنوان اصطلاح برآ»ده است و با استناد به گفتار صاحب‌نظران نشان داده است که تاکنون بر این کته همداستانی فراهم نشده است.
گفتار سوم: بررسی و بحثی کوتاه در تکون عرفان و تصوف در ایران. هدف این گفتار کنکاش در خاستگاه تصوف و عرفان در ایران است. از این رهگذر به دیدگاه‌های گوناگون در این باره اشاره و یادآور شده که آیینهای یونانی، هندی، ایران باستانی و مسیحی را سرچشمه تصوف ایران اسلامی دانسته‌اند. آنگه هر یک از این آیینها را به اختصار شرح کرده و آرای مستشرقان را برشمارده است و در نهایت هماهنگ با برخی شرق شناسان بر این باور است که بنمایه عرفان و تصوف، کتاب، سنت، و سیره معصومان، و پیشوایان دین است با این همه تأثیر برخی دیگر آیینها را در این مقوله رد نمی‌کند.
گفتار چهارم: بررسی و بحث پیرامون چند مسئله مهم عرفان و تصوف. مراد نویسنده از این گفتار بررسی و شرح پاره‌ای از برجسته‌ترین مسائل عرفان نظری چون: وحدت وجود، انسان کامل، تأله انسان و عوالم پنجگانه است. در دوحدت وجود، از وحدت از نگاه عارف و حکیم و فرق این دو دیدگاه گفته است آنگه از تمثیلهای عارفان برای نمایاندن وحدت وجود یاد کرده، سپس به شرح و توضیح حضرات خمس نشسته و پس از آن از دید و زبان عارفان برای انسان کامل اثبات ولایت کرده است. بحث پایانی این گفتار بیان حضرات از منظر قرآن و حدیث است.
گفتار پنجم: بررسی کوتاه برخی از مسائل عرفان عملی در راستای مراحل سلوک. در این گفتار نخست از پیمایش قوس صعودی از نظر قرا«و حدیث گفته و مکاشفه و ره‌یابی به عالم غیب را از نگاه قرآن و حدیث کاویده است، سپس به مکاشفه از دید عارافن پرداخته و سه روش مکاشفه (خواب، مرگ ارادی و مرگ طبیعی) را یاد کرده است.
نویسنده پس از بیان مراتب کشف و انواع کشف (صوری و معنوی) و تفاوت وحی و الهام، و اقسام خواطر، به سفرهای عرفانی پرداخته و پس از یادآوری سفرهای چهارگانه بنابر مشرب ملاصدرا از وادی‌های هفتگانه عطار نیشابوری گفته است.
گفتار ششم: نگرشی کوتاه به اصطلاحات عرفانی. در این گفتار نویسنده شرح اصطلاحات عرفان چون خط و خال و می... را خواسته است. در این راستا نخست اشارتی دارد به معنا و کاربرد واژگ (اصطلاح) پس از آن به فلسفه کار صوفیان در رمزپردازی و استفاده از سمبولیک و مجازی از واژگان پرداخته، آنگاه شماری از اصطلاحات عرفانی را به ترتیب الفا، شرح و شماره کرده است.
گتفار هفتم: بیان سیر تکاملی تصوف و عرفان. این گفتار ویژه گفتگو از ظهور عرفان و عارفان و سلسله‌های معروف است. نخست از تصوف و برخی صوفیان نامدار از قرن دوم تا قرن نهم یاد شده، سپس سلسله‌های معروف صوفیه از قرن دوم تا قرن سیزدهم، بر اساس تاریخ پیدایش آنها آورده شده است.
بی‌مناسبت نبود اگر نویسنده به مکتب‌های عرفانی نیز اشارتی می‌داشت[۱].
پانویس
- ↑ رفیعی، بهروز، ص184-186
منابع مقاله
رفیعی، بهروز؛ اخلاق، عرفان و تصوف اسلامی: کتاب‌شناسی توصیفی و موضوعی، تهران، انتشارات بین‌المللی هدی، چاپ یکم، 1377ش.