ما ينصرف و ما لا ينصرف
| ما ينصرف و ما لا ينصرف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زجاج، ابراهیم بن سری (نويسنده)
قراعه، هدی محمود (محقق) عویضه، محمد توفیق (سایر) |
| سال نشر | 1391ق - 1971م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی,زبان عربی,زبان عربی,زبان عربی, -- صرف و نحو, -- صرف, -- فعل, -- اسم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ ۶۱۰۱/ز۳م۲ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ما ينصرف و ما لا ينصرف، اثر ابواسحاق ابراهیم بن سری زجاج (متوفای 311ق)، کتابی است درباره اسمهای منصرف و غیر منصرف و اسباب منع صرف.
مؤلف در این کتاب، به موضوع مهم کلمات منصرف و غیر منصرف پرداخته است. این موضوع، از زمانی که نحویون کتابهایی را در مورد نحو و دستور زبان نوشتهاند، مورد توجه ایشان بوده و تقریبا میتوان بهجرئت گفت که نمیتوان در نحو، کتابی را یافت که فصل یا باب و یا حداقل صفحاتی را به این موضوع، اختصاص نداده باشد. درجه اهمیت این موضوع در علم نحو، بهقدری است که حتی بعضی از نحویون و بزرگان این علم، مانند سیبویه و ثعلب، کتاب مستقلی را در این موضوع به رشته تحریر درآوردهاند که اثر حاضر نیز از جمله آنها میباشد[۱].
ازآنجاییکه زجاج، مطالبی را از استاد خود مبرد نقل نموده و بر او رحمت فرستاده است و ازآنجاییکه تاریخ وفات مبرد، سال 285ق میباشد، محقق در مقدمه خود، چنین استدلال کرده است که احتمالا کتاب پس از سال 285ق، نوشته شده است[۲].
کتاب با مقدمهای از محقق در شرح حال نویسنده و اشاره به اهمیت موضوع اسامی منصرف و غیر منصرف در حیات علمی و فرهنگی و توصیف نسخ خطی کتاب، آغاز شده و مطالب بدون تبویب و یا فصلبندی خاصی، عرضه شده است.
غیر منصرف، به اسمهایی گفته میشود که بهخاطر وجود اسبابی خاص در آنها، تنوین و کسره نمیپذیرند. نویسنده در ابتدای کتاب، به تعریف غیر منصرف پرداخته[۳] و در ادامه، ضمن اشاره به اسبابی که مانع منصرف بودن اسم میشوند، برای آشنایی بیشتر با این موضوع، مثالهایی را در این زمینه ذکر کرده است. یکی از مواردی که باعث غیر منصرف شدن اسم میشود، اعجمی بودن آن بوده و هر اسم اعجمی که بیش از سه حرف داشته و برای واحد، نه برای جنس، وضع شده باشد، غیر منصرف است؛ مانند: ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، هارون، فرعون، هرمز، فیروز و اسامی مشابه آن. اسمهای اعجمی، در صورت معرفه بودن غیر منصرف هستند، اما در صورت نکره بودن، منصرف میباشند[۴].
اسامی جمعی که بر وزن «مفاعل» و «مفاعیل» میباشند نیز غیر منصرف هستند؛ یعنی جمعی که بعد از الف جمع آن، دو حرف یا سه حرفی که وسطی آنها حرف لین باشد، مانند «مساجد» و «مفاتیح»[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.