لشکر قهرمان، امین
| نام | لشکر قهرمان، امین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | میرزا یوسف |
| متولد | 1244ق |
| محل تولد | قمشه اصفهان |
| رحلت | 1310ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | روزنامه خاطرات امین لشکر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00485AUTHORCODE |
میرزا قهرمان امین لشكر (1244-1310ق)، ملقب به امین لشکر، از درباریان قاجار، دارای مناصبی از قبیل مستوفی نظام آذربایجان، پیشکاری ولیعهد(مظفرالدین میرزا)، وزارت گمرکات و وزارت فوائد عامه، رئیس خالصجات
ولادت
در سال 1244ق متولد شد. پدرش میرزا یوسف از اهالى قمشه اصفهان بود كه در دستگاه محمدقلى خان، پسر آصف‌الدوله كه از اعضاى دستگاه طاووس خانم تاج‌الدوله اصفهانى، از زن‌هاى فتحعلى شاه بود، اشتغال داشت.
فعالیتها
میرزا قهرمان به هوش، فراست، پركارى و كاربرى معروف بود، علاوه بر این در فن نویسندگى و حسابدارى سرآمد جوانان آن دوره بود. وى با ورود به دستگاه عزیزخان سردار كل، منصب مستوفى نظام یافت و رفته رفته كلیه امور حساب قشون به او واگذار شد. بعد از عزل سردار كل او هم خانه‌نشین شد و بعدها كه عزیزخان به حكم شاه به آذربایجان رفت، میرزا قهرمان را نیز با خود برد. وى در این ایام گوهر ذاتى و استعداد خود را به منصه بروز رسانید و صمیصمانه در انجام وظایف محوله كوشش به خرج داد و در كارها همراه و مشاور سردار كل و در حقیقت معاون و دستیار او بود.
حسن خدمت و سعى و كوشش میرزا قهرمان به عرض ناصرالدین شاه و به گوش اولیاى حكومت مركزى رسید و به پیشنهاد عزیزخان سردار كل، به دریافت نشان و منصب سرتیپى نایل شد.
وى در سال 1282ق به منصب مشیر لشكر ارتقاء مقام یافت و سال بعد كه سردار كل را به تهران احضار و به وزارت نظام منصوب كردند، به اتفاق او روانه پایتخت شد. پس از ورود به مركز كشور، ناصرالدین شاه كه شرح خدمات میرزا قهرمان را شنیده بود، وى را به امین لشكرى ملقب و به نشان سرتیپى از درجه اول با حمایل آن مفتخر و پس از مدت كوتاهى او را براى رسیدگى به كارهاى نظام و رتق و فتق امور مالیاتى، به تبریز فرستاد. وى سال‌ها در تبریز بود تا این كه به خاطر كارشكنى‌هایى كه در كار پیشكار ولیعهد كرد، مویدالدوله وى را به تهران فرستاد و تفصیل تحیكات او و عزیزخان سردار را به عرض شاه رسانید. میرزا یوسف مستوفى الممالک نیز كه در این تاریخ مصدر كار و تقربیا وظایف صدارت را عهدار بود، جانب مویدالدوله را گرفت و روساى لشگرى به حكم شاه امین لشكر را به پاى حساب كشیدند. پس از رسیدگى معلوم شد وى ضمن تنظیم اسناد، هزینه لشكر آذربایجان را بالا كشیده و هفتاد هزار تومان به دولت بدهكار است. عزیزخان مردانگى به خرج داد و این مبلغ را بر ذمه خود نهاد و گفت میرزا قهرمان مستخدم من بود و از من مواجب مى‌گرفت و اگر مسامحه و یا تخلف و قصورى شده، مسئولیت آن به عهده این جانب است. مستوفى الممالکكه با عزیزخان سردار كل رابطه خوبى نداشت، به این امر رضایت نداد و عزیزخان چون نتوانست این مبلغ را نقد بپردازد كلیه املاكش مصادره و خود محكوم و به دماوند تبعید شد و سپس به سلطان آباد منقل گردید.
پس از این كه در سال 1286ق سردار كل باز به پیشكارى آذربایجان رسید، میرزا قهرمان هم در تمام این مدت بیكار بود و عزیزخان سردار كل این دفعه از میرزا قهرمان امین لشكر كه سابقا او را بدهكار دولت كرده بود، تبرى جست و از بردن او به آذربایجان و تفویض كارهاى مالیلاتى به وى خودارى نمود. امین لشكر به هر ترتیبى كه بود، با وعده دادن به درباریان، نظر ایشان و شاه را جلب كرد و به تبریز عزیمت نمود. سردار، اول‌بار از پذیرفتن وى سرباز زد؛ ولى او با چرب زبانى و با تقدیم رشوه، سردار را فریفت و مشغول كار در تبریز شد.
عزیزخان بعد از مدتى بیمار شد و شب چهارشنبه 18 شوال 1287ق بعد از بیست روز ناخوشى درگذشت. پس از مرگ سردار، میرزا قهرمان تلاش كرد تا به جاى او پیشكار آذربایجان شود و مدت كوتاهى با كمکآشنایان مركزى به این مقام منصوب و مشغول كار شد. پس از سه ماه میزا فتحعلى خان صاحب دیوان، براى دفعه دوم به وزارت و پیشكارى آذربایجان انتخاب گردید. این انتصاب میرزا قهرمان را هراسان ساخت؛ زیرا میان او و صاحب دیوان از سابق خوب نبود. میرزا فتحعلى خان هم كه از تحریكات و دسایس امین لشكر اندیشناکبود، تلگرافى به او مخابره و خاطرنشان كرد كه حسب الامر شاه عازم آذربایجان مى‌باشم و گذشته‌ها را فراموش كرده‌ام و با شما رفتارى چون رفتار سردار مرحوم خواهم داشت.
امین لشكر و صاحب دیوان سرانجام با هم بناى ناسازگارى گذاشتند و مدت كوتاهى كه از دوره پیشكارى صاحب دیوان گذشت، میرزا قهرمان روانه تهران شد و در سال 1290 خدماتى همانند وصول وجوه نظام از ولایت ممالکمحروسه، تصدى امر ملبوس نظام، رسیدگى به امور خیام‌خانه نظام و امور محاسباتى قورخانه به او واگذار شد.
میرزا قهرمان از شخصیت‌هایى بود كه در دوره قاجار به زور پول و پیشكشى به مقامات و درباریان توانست مناصب زیادى به دست آورد. وى در 1290ق كه ناصرالدین شاه براى نخستین دفعه به فرنگستان رفت، جزو ملتزمین ركاب و به اتفاق چند تن از شاهزادگان درجه اول از قبیل على قلى میرزا اعتضادالسلطنه، سلطان مراد میرزا حسام السلطنه، فیروز میرزا نصرت‌الدوله و امامقلى میرزا عمادالدوله همراه شاه بودند.
میرزا قهرمان در سال 1292ق به وزارت گمركات منصوب و به دریافت نشان تمثال همایون و لقب جلیل جنابى سرافراز گردید و ناصرالدین شاه دستخط و یا فرمانى به افتخار براى او صادر كرد. در سال 1296ق به افتخار دریافت یکلباس شاهى مفتخر و به پیشكارى آذربایجان منصوب گردید. عمر این ماموریت كوتاه بود و به خاطر اختلاف با ولیعهد به تهران برگشت و عهده‌دار وزارت گمركات شد. وى در سال 1298ق از طرف ناصرالدین شاه فرمان یافت كه تا همه روزه در مجلس وزرا حاضر و از نظر مشورتى او در كلیه امور مورد مشورت قرار گیرد و در سال 1299ق به وزارت فواید عامه منصوب گردید.
وى در سال‌هاى پایانى عمر خود به خاطر اختلاسى كه از خزانه نظام كرد و پانزده هزار تومان به دولت مقروض شد، به اردبیل تبعید شد و تا سفر دوم ناصرالدین شاه به فرنگ در آنجا بود. وى مدتى قبل از مسافرت شاه به تبریز بازگشت و بعد از برگشت شاه مورد، عفو شاه قرار گرفت و همراه شاه به تهران برگشت.
وفات
او در چهارم رجب سال 1310ق درگذشت؛ در حالى كه از آن همه ثروتى كه داشت، چیزى برجاى نمانده بود.
آثار
از وى دو كتاب بنام سفرنامه خراسان و تبریز امروزه بر جاى مانده است كه به كوشش ایرج افشار تجدید چاپ شده‌اند.