كتب العلويين المقدسة
كتب العلويين المقدسة، مشتمل بر هفت کتاب از میراث مکتوب علویان و از نویسندگانی مختلف است. این مجموعه با تحقیق ابوموسی و شیخ موسی منتشر شده است.
| كتب العلويين المقدسة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوموسی (نويسنده) شیخ موسی (محقق) |
| ناشر | دار لأجل المعرفة |
| مکان نشر | لبنان - دیار عقل |
| سال نشر | 2008م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علویان -- عقاید,علویان -- کتاب ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۴/۴/ع۸ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
لازم به ذکر است که این مجموعه، حاوی تعالیم نصیریه است. این فرقه را «انصاریه» و «علویه» نیز می‌گویند و منسوب به ابن نصیرنامى هستند که در قرن پنجم از شیعه امامیه منشعب شده و در شمال غربى سوریه جاى گرفتند. در حقیقت عقاید این فرقه عبارت است از التقاط عناصر شیعه و مسیحیت و معتقدات ایران پیش از اسلام[۱]. محمد بن على جلّى و سپس ابوسعید سرور بن قاسم طبرانى، ملقب به میمون (متوفای ۴۲۶ق) رهبرى این گروه را به‌عهده داشتند و در لاذقیه و اطراف آن به تبلیغ کیش نصیریه پرداختند[۲].
آنچه برخی نویسندگان در مورد نصیریه مطرح کرده‌اند، موضوع باور به الوهیت حضرت علی(ع) در میان آنان است[۳]. وجود تعابیری در خصوص الوهیت یا ربوبیت حضرت علی(ع) در آثار آنها از جمله در مجموعه حاضر مشهود است[۴].
مجموعه حاضر، حاوی هفت کتاب از فرقه علویان (نصیریه) است. کتاب‌های یادشده شامل: كتاب الدستور، كتاب الفقه، كتاب الأسس، كتاب المشيخة، كتاب اليونان و كتاب الطاعة متی تقوم الساعة است[۵].
- نخستین کتاب این مجموعه «كتاب الدستور» است که در حقیقت به تعالیم دینی آنان اختصاص دارد و در آن مهم‌ترین اعمال واجب برای افراد بالغ آمده است. این کتاب به مجموع نیز شناخته شده است. کتاب دستور موجود مشتمل بر شانزده سوره است که در آغاز حاوی پنج سوره یا هشت سوره بوده و بعدها سوره‌های دیگری به‌همراه داستان‌های اسطوره‌ای توسط ابوسعید میمون بن قاسم طبرانی بر آن افزوده شده است. این کتاب در میان نصیریه به تمام افراد ذکور بالای هجده سال آموزش داده شده و حفظ آن اجباری بوده است[۶].
- دومین اثر مجموعه، «كتاب الفقه» و حاوی بالاترین درجات آموزش‌های دینی است. این آموزش‌ها برخلاف کتاب دستور همگانی نبوده و تنها مختص بزرگان علویان است[۷].
- کتاب سوم این مجموعه، «كتاب الأسوس (الأسس)» است. این نوشته به جهت قدمت آن، یکی از مهم‌ترین نوشتارها نزد فرقه علویان بشمار آمده که مورد توجه برخی از عالمان این فرقه بوده و برخی از آنان در آثار خود از آن بهره گرفته‌اند. در حقیقت این کتاب یادگاری برجای‌مانده از کسانی پیش از علویان است که عقایدی همسان با آنان داشته‌اند[۸].
این کتاب گرچه به عصر امام رضا نسبت داده شده است، ولی باورهای مطرح‌شده در آن با مسیحیت اشتراکاتی دارد؛ از جمله آنها اعتقاد به مصلوب شدن مسیح است. کتاب یادشده نخستین کتاب در عقاید علویان شمرده شده است که متقدمان این فرقه متن آن را حفظ کرده و به‌سان کتابی مقدس دانستن آن را ضروری می‌پنداشتند[۹].
در آغاز این کتاب آمده است که: این کتاب معرفت حکمت سلیمان بن داود(ع) است و به کتاب اسس نام‌گذاری شده است؛ چراکه اساس هر چیز است. بنابراین با معرفت آن خداوند ملکی را به وی ارزانی داشت که پس از وی به هیچ‌کس نداد و همه زبان‌ها را به وی آموخت[۱۰].
محققان بر این باورند که با توجه به اختلاف نظر موجود درباره نام کتاب و همچنین به دلایلی دیگر، از جمله آنچه در مقدمه آن مبنی بر تلاش برای یافتن آن در میان آثار هندیان و غیر آنان آمده و شواهدی دیگر، این کتاب نوشته‌ای غیر اسلامی است[۱۱].
- «كتاب المشيخة»، دیگر کتاب این مجموعه است که به دلیل اشتمال آن بر واجبات دینی، اعم از امور عبادی نظیر نماز و روزه و همچنین سنن و رسوم اجتماعی، از جمله آنچه در عزاداری‌ها و جشن‌های عروسی مرسوم است، از کتاب‌های مهم علویان شمرده شده است[۱۲]. کتاب مشیخه به دلیل آغاز شدن با عبارت قيام الصلاة، به کتاب «قيام الصلاة» نیز مشهور شده است[۱۳].
در این کتاب برای نماز، چهار قسم (نماز حلبیه، وسطی، امامیه و نماز قداس) ذکر شده است[۱۴]. رساله دخول تلامیذ، یکی از رساله‌هایی است که در کتاب مشیخه گنجانده شده و حاوی آدابی است که شاگردان باید هنگام ورود به مرحله تعلیم عقاید و احکام فرقه علویان، رعایت کنند[۱۵].
- «كتاب اليونان»، پنجمین کتاب مجموعه است که شامل دو قسم است. در قسم اول آن، تعریف‌ها و شرح و توضیحات کلی است که پیرامون خداوند و عالم نورانی داده شده و قسم دوم، حاوی صحف موسی است، که در حقیقیت مسائل و مطالب کلی مشترک میان علمای یونان در بیان نظریه خود پیرامون عالم علوی نورانی و چگونگی ظهور خداوند در آن و معنی تجلی او در عالم دنیاست. در این کتاب از کلمات غریب و نامأنوس استفاده شده است. به نظر می‌رسد نام نویسنده این کتاب یونان بوده؛ به همین دلیل کتاب با نام او شناخته شده است[۱۶].
- «كتاب الطاعة متی تقوم الساعة»، اثری منسوب به امام علی(ع) است. کتاب یادشده به روایت سلمان فارسی است. مهم‌ترین محتوای کتاب، محرمات علوی است (که گونه‌ای خاص از محرمات است)، به‌همراه عقاید و باورهای موجود میان علویان. بیشتر باورهای مطرح‌شده بر محور افکار غالیانه است که الوهیت بخشیدن به حضرت علی(ع) در آن کاملا مشهود است. در حقیقت تمام مطالب کتاب گفتگویی است میان سلمان و حضرت علی(ع) به‌عنوان اله و خالق و...[۱۷].
توجه: در این مجموعه، بعد از «كتاب الفقه» و قبل از «كتاب الأسس»، کتاب دیگری ذکر شده که در «تقدیم» در مورد آن توضیحی داده نشده و آن «كتاب الرقعة المقدسة» است. رقعه‌ای که در کتاب از آن یاد شده، منسوب به امام صادق(ع) است. این رقعه به‌صورت شکل‌هایی است مرموز که در کتاب به رمزگشایی از آنها و شرح هرکدام پرداخته شده است[۱۸].
پانویس
- ↑ ر.ک: مشکور، محمدجواد، ص442
- ↑ ر.ک: سبحانی تبریزی جعفر، ج8، ص421؛ فرمانیان مهدی، ص216
- ↑ ر.ک: بدوی عبدالرحمن، ص1232
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص29 و 35 و 361
- ↑ ر.ک: تقدیم، ص5-7
- ↑ ر.ک: همان، ص5-6
- ↑ ر.ک: همان، ص6
- ↑ ر.ک: همان، ص6
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص45
- ↑ ر.ک: همان، ص48
- ↑ ر.ک: همان، ص45-46
- ↑ ر.ک: همان، ص141؛ تقدیم، ص6
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص141
- ↑ ر.ک: همان، ص141
- ↑ ر.ک: همان، ص214-219
- ↑ ر.ک: همان، ص231؛ تقدیم، ص7
- ↑ ر.ک: همان، ص361-362؛ همان
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص36
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بدوی، عبدالرحمن، «مذاهب الإسلاميين»، دارالعلم للملايين، 1996م، چاپ اول.
- سبحانی، جعفر، «بحوث في الملل و النحل»، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، 1427ق.
- فرمانیان، مهدی، «آشنایی با فرق تشیع»، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت، 1387ش، چاپ اول.
- مشکور، محمدجواد، «فرهنگ فرق اسلامی»، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامى، 1375، چاپ سوم.