قرآن و مسأله زن

قرآن و مسئله زن، اثر مهدی مهریزی (متولد1341ش)، محقق و نویسنده است. موضوع کلی این کتاب، بررسی جامع آیات قرآن کریم و روایات اسلامی پیرامون مسائل مربوط به زنان است. این اثر، تلاش دارد تا نگاهی علمی و آکادمیک را به موضوع زن در اسلام ارائه کند و به چالش‌های موجود در این زمینه پاسخ دهد.

قرآن و مسأله زن
پدیدآوران	مهریزی، مهدی (نويسنده)
ناشر	نشر علم
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1393ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-224-615-1
موضوع	تفاسیر شیعه - قرن 14 - زنان در قرآن - زنان در اسلام
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	9م9ز 104 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه نگارش

انگیزه نویسنده از تألیف این اثر، پرداختن به "مسئله زن" است که آن را یکی از مهم‌ترین مسائل در کشورهای اسلامی و سراسر جهان می‌داند. وی بیان می‌کند که چالش‌های مربوط به زنان که از فرهنگ‌ها و سنت‌های دینی اسلام نشئت گرفته‌اند، همچنان پابرجا هستند. با مشاهده مباحث احساسی و شعاری در این حوزه، نویسنده قصد دارد رویکردی علمی و آکادمیک را ارائه دهد تا از این حالت گذر کند. همچنین، وی به پراکندگی روایات مربوط به زنان در کتب حدیثی اشاره کرده و یکی از اهداف نگارش را جمع‌آوری این احادیث، با توجه به وجود مشکلات در نقل و تحریف و جعل و بررسی صحت و سقم آن‌ها بیان می‌کند. در نهایت، نویسنده ابراز امیدواری می‌کند که این کتاب گامی کوچک، اما مفید برای اندیشه و خرد، در جهت رشد فکری و ارتقای جامعه دین‌داران محسوب شود.

اهمیت کتاب

این کتاب به دلایل متعددی ارزشمند است:

1. جامعیت در جمع‌آوری و تحلیل آیات: بخش اول کتاب تلاش کرده است تا گزارشی از تمامی آیات قرآنی مرتبط با مسئله زن را بر اساس مطالعه کامل قرآن و مراجعه به آثار مرتبط ارائه دهد. این فهرست‌بندی شامل متن آیات به‌همراه ترجمه، نمایه موضوعی و شأن نزول آن‌هاست که به پژوهشگران دسترسی آسان به منابع قرآنی این حوزه را می‌دهد.
2. رویکرد آکادمیک به مباحث چالش‌برانگیز: نویسنده با تأکید بر گذار از مباحث "احساسی و شعاری" به سمت "گفتمان علمی و آکادمیک"، زمینه‌ای را برای پژوهش‌های دقیق‌تر در حوزه مسائل زنان در اسلام فراهم می‌آورد.
3. تحلیل تفاسیر و چالش‌های نوین: کتاب علاوه بر بررسی رویکردهای کلی قرآن به زن، به "گونه‌شناسی تفاسیر قرآنی در مسئله زن" و سپس به "چالش‌های قرآنی" در این زمینه می‌پردازد که این امر بر اهمیت پژوهشی و نوآوری آن می‌افزاید.

ساختار

کتاب در یک جلد منتشر شده است و شامل مقدمه و سه بخش اصلی است. بخش اول، شامل پنج فصل، بخش دوم، دارای سه فصل و بخش سوم، مشتمل بر چهارده فصل است. در انتها نیز فهرست منابع و فهرست تفصیلی مطالب ارائه شده است.

سبک نگارش

1. مستند و ارجاعی: نویسنده برای اثبات مطالب و ادعاهای خود، به‌صورت گسترده از آیات قرآن کریم و روایات، با ذکر دقیق منبع و صفحه، استفاده می‌کند.
2. تحلیلی و دسته‌بندی‌شده: کتاب تنها به جمع‌آوری اطلاعات بسنده نمی‌کند، بلکه به تحلیل و دسته‌بندی موضوعات، مانند گونه‌شناسی تفاسیر و بررسی چالش‌ها، می‌پردازد.
3. ساختارمند و منظم: مطالب به‌صورت منظم و با استفاده از عناوین و زیرعنوان‌های واضح سازمان‌دهی شده‌ است که به خوانایی و فهم آسان‌تر کتاب کمک شایانی می‌کند.
4. آکادمیک و علمی: نویسنده، تلاش می‌کند تا مباحث پیچیده و گاه حساس را از حالت احساسی و شعاری خارج کرده و با رویکردی علمی و پژوهشی به آن بپردازد.
5. استفاده از منابع فقهی متنوع: در مقدمه به منابع فقهی اسلامی مانند قرآن، سنت، اجماع و عقل اشاره شده است، که نشان‌دهنده استفاده از طیف وسیعی از منابع معتبر در نگارش کتاب است.

گزارش محتوا

بخش اول (نگاهی کلی به آیات قرآن در مسئله زن): این بخش، به‌طور جامع به معرفی و تحلیل آیات قرآن کریم مرتبط با زنان می‌پردازد. ابتدا، فهرستی از تمامی آیات مربوطه که از مطالعه کامل قرآن به دست آمده، بر اساس ترتیب سوره‌های قرآن ارائه می‌شود. سپس، متن کامل این آیات به‌همراه ترجمه فارسی، نمایه موضوعی و ذکر شأن نزول آن‌ها آورده شده است. در ادامه، آیات بر اساس مکی یا مدنی بودن و همچنین سال و ترتیب نزول دسته‌بندی می‌شوند. این بخش، در نهایت به تحلیل و جمع‌بندی کلی آیات می‌پردازد تا دیدگاهی جامع را از نگاه قرآن به زن ارائه دهد. لازم به ذکر است که طبق آمار این بخش، مجموعاً 349 آیه در 60 سوره از قرآن کریم به مسئله زن می‌پردازند که پنجاه‌‌وشش و یک‌دهم درصد کل سور قرآن را شامل می‌شود.

بخش دوم (گونه‌شناسی تفاسیر قرآن در مسئله زن): این بخش، به‌صورت تخصصی به بررسی و دسته‌بندی شیوه‌های مختلف تفسیر قرآن در خصوص مسائل مربوط به زنان اختصاص دارد. نویسنده رویکردهای گوناگون مفسران را تحلیل کرده و به تأثیر جنسیت مفسر بر نوع تفسیر آیات می‌پردازد. همچنین، تأثیر جنسیت بر ترجمه قرآن کریم در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف اصلی این بخش، شناسایی و تحلیل تنوع دیدگاه‌ها و روش‌های تفسیری موجود در برخورد با آیات مرتبط با زنان است.

بخش سوم (چالش‌های قرآنی در مسئله زن): این بخش، که مفصل‌ترین قسمت کتاب است، به بررسی جزئیات مسائل و چالش‌های مطرح در زمینه زنان از منظر قرآن می‌پردازد. در این بخش، موضوعاتی نظیر رویکرد انسانی قرآن به زن، آفرینش زن (از مرد و برای مرد)، مسئله پیامبری زنان، رشد و نمو زنان، احکام مربوط به حیض و قاعدگی، بررسی مسئله "کید زنان" (مکر زنان)، برابری یا نابرابری حقوق زن و مرد، قوامیت مردان، ازدواج موقت (متعه)، متعه طلاق، شهادت و گواهی زنان، تبعیض احتمالی در نعمت‌های بهشتی و خطاب‌های مردانه در قرآن به‌تفصیل مورد بحث و تحلیل قرار گرفته ‌است. این بخش، به دنبال پاسخگویی به شبهات و ارائه تحلیل‌های دقیق در مورد این مسائل پیچیده و حساس است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.