فیلسوف فروتن: مجموعه مقالات و مصاحبه‌های نکوداشت پرفسور محمد لگنهاوزن
| فیلسوف فروتن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امیرچقماقی، حمید (به کوشش) |
| ناشر | پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| چاپ | دوم |
| شابک | 2ـ506ـ108ـ600ـ978 |
| موضوع | لگنهاوزن، محمد، 1953- م. -- يادنامه‌ها
فيلسوفان اسلامي - سرگذشت نامه فلسفه اسلامي - مقاله‌ها وخطابه‌ها |
| کد کنگره | 858ي8ل / 1441 BBR |
فیلسوف فروتن: مجموعه مقالات و مصاحبه‌های نکوداشت پرفسور محمد لگنهاوزن تألیف گروهی از نویسندگان به کوشش حمید امیرچقماقی؛ این کتاب با سه گفتگو، یک رساله از پروفسور لگنهاوزن و مجموعۀ مقالاتی که برخی محققان به مناسبت نکوداشت ایشان ارائه کرده‌اند، در سه بخش زندگی‌نامه، چارچوبی برای فلسفۀ دین شیعی و مجموعه مقالات سامان یافته است.
ساختار
کتاب در سه بخش تدوین شده است.
گزارش کتاب
عصر حاضر پرسش‌های پرشماری فراروی دین‌پژوهان نهاده که جمع قابل توجهی از این پرسش‌ها حول محور دانش فلسفۀ دین گرد آمده‌اند. فلسفۀ دین در مغرب‌زمین دو معنا دارد: یک معنا معادل تلاش عقلانی برای تبیین، توجیه، اثبات و دفاع از مفاهیم و آموزه‌های دینی با بنیان نهادن دعاوی دینی بر عقل نظری است؛ معنای دوم تقریباً از اواخر قرن هجدهم میلادی مطرح شد و در نیمۀ دوم قرن بیستم شتابی شگرف یافت و اکنون صدها اثر در این موضوع در غرب انتشار یافته است. برای فلسفۀ دین بدین‌معنا تعاریف متعددی عرضه شده که می‌توان وجه مشترک آنها را ژرف‌کاوی بشری دربارۀ عقاید و آموزه‌های دینی، نه ضرورتاً دفاع یا رد آنها دانست.
برخی محققان، مراکز و نهادهای علمی از همان ابتدا به طرح مباحث و مسائل فلسفۀ دین با رویکرد اسلامی تأکید و همت خود را معطوف تولید و ترویج فلسفۀ دین با رویکرد اسلامی کرده‌اند. قطب علمی فلسفۀ دین که نقد فلسفۀ دین غربی و تأسیس و توسعۀ فلسفۀ دین با رویکرد اسلامی را از اهداف اصلی خود قرار داده است، به نقش مهم محققان و فرهیختگان در این مسیر آگاه است. بنابراین از جمله برنامه‌هایش، نمایاندن چهره‌های علمی فرهیخته و برجسته‌ای است که فعالیت‌های علمی آنان در ارزیابی جریان‌های الحادی و پیشبرد فلسفۀ دین با رویکرد اسلامی قابل ملاحظه است. پروفسور لگنهاوزن را می‌توان از جملۀ این افراد به شمار آورد. وی که دانش‌آموختۀ دکترای فلسفه در آمریکاست، عمدتاً در شاخه‌های فلسفی منطق، فلسفه، زیبایی‌شناسی، فلسفۀ علم، علم اخلاق، فلسفۀ دین، متافیزیک، فلسفۀ هگل، فلسفۀ تحلیلی، منطق جدید، علم و دین، تاریخ فلسفه، فلسفۀ سیاسی، فرااخلاق و معرفت‌شناسی اخلاق به تدریس و پژوهش اشتغال دارد. وی که بیش از سه دهه است در ایران زندگی می‌کند، بیشتر دوران زندگی علمی خود را در مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) سپری کرده و فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و ترویجی‌اش در زمینۀ فلسفۀ دین با رویکرد تبیین و نقد فلسفۀ دین رایج و زمینه‌سازی برای بررسی مسائل فلسفۀ دین با رویکرد اسلامی بوده است.
این کتاب با سه گفتگو، یک رساله از پروفسور لگنهاوزن و مجموعۀ مقالاتی که برخی محققان به مناسبت نکوداشت ایشان ارائه کرده‌اند، در سه بخش زندگی‌نامه، چارچوبی برای فلسفۀ دین شیعی و مجموعه مقالات سامان یافته است.
بخش نخست مشتکل از دو مصاحبه و یک مقاله است. مصاحبه با زنده‌یاد آیت‌الله مصباح یزدی دربارۀ شخصیت، مشی علمی و همکاری‌های علمی پروفسور لگنهاوزن نخستین گفتار این بخش را شکل میدهد. مصاحبۀ دوم با پروفسور لگنهاوزن انجام شده تا خواننده با شخصیت، دقت‌نظرهای علمی و البته نحوۀ تشرف وی به اسلام بیشتر آشنا شود. مقالۀ دکتر نصیری اطلاعات دقیقی از زندگی و آثار ایشان در اختیار خواننده قرار میدهد.
بخش دوم این کتاب به رساله‌ای منتشرنشده از پروفسور لگنهاوزن با عنوان «چارچوبی برای فلسفۀ دین شیعی» اختصاص یافته است. گفتگو با ایشان به عنوان مدخلی برای این رساله در نظر گرفته شده و در ابتدای بخش دوم ارائه شده است. ایشان در این رساله پیشنهاد و طرحی برای پایه‌ریزی و بسط شاخه‌ای از فلسفۀ دین، یعنی «فلسفۀ دین شیعی» را ارائه کرده است. وی همچنین از تاریخ و ماهیت فلسفۀ دین بحث و راه‌های متعدد ایجاد تقسیم‌های فرعی‌تر در این رشته را بررسی کرده است. در این رساله همچنین تقسیم‌های فرعی برای فلسفۀ دین شیعی پیشنهاد شده است.
بخش سوم این مجموعه شامل هشت مقاله است که به قلم برخی محققان به مناسبت آیین نکوداشت پروفسور لگنهاوزن ارائه شده است. مقالۀ نخست به بیان مهات مباحث قابل طرح دربارۀ فلسفۀ دین اختصاص دارد و در پنج فرع سامان یافته است: پرسش‌هایی دربارۀ فلسفۀ دین، گونه‌شناسی تعاریف فلسفۀ دین، مروری انتقادی بر برخی تعاریف، تعریف پیشنهادی مؤلف از فلسفۀ دین و فهرست مسائل و محورهای اصلی مباحث این حوزه.
در مقالۀ دوم ابتدا نگاهی به کثرت‌گرایی فروکاهشی جان هیک شده و سپس به دو احتمال دربارۀ کثرت‌گرایی غیرفروکاهشی لگنهاوزن اشاره شده و به نقد و بررسی آنها پرداخته شده و نویسنده نشان میدهد که در اندیشۀ اسلامی هیچ گونه‌ای از کثرت‌گرایی اعم از فروکاهشی و غیرفروکاهشی قابل پذیرش نیست.
نویسندۀ سومین مقالۀ این مجموعه تلاش کرده به این پرسش پاسخ دهد که «آیا روش‌های اجتهادی در تحقیقات رفتاری و اجتماعی نیز کاربرد دارد؟» در این صورت «اجتهاد چه رابطه‌ای با بعد تجربی علوم رفتاری و اجتماعی برقرار خواهد کرد؟» نویسنده در این نوشتار پس از مروری اجمالی از الگوی موسوم به «حکمی و اجتهادی» به عنوان نمونه‌ای از تعامل آموزه‌های نقلی و تجربی، روشی تجربی را معرفی می‌کند که در آن چارچوب تحقیق و پرسش از وضعیت تحقق‌یافتۀ انسانی بر اساس مفاهیم و پرسش‌های برگرفته از منظومۀ معرفتی اسلامی صورت می‌گیرد.
چهارمین نوشتار این بخش درصدد پاسخ به این سؤال است که «نظریۀ کثرت‌گرایی دینی جان هیک چه رابطه‌ای با مسئلۀ تعارض علم و دین در نظر وی دارد» و این مطلب را مورد تحلیل قرار میدهد که جان هیک در فلسفۀ دین خود از همۀ شیوه‌های تفکر فلسفی بهره می‌برد و در اثبات واقعیت متعال که نقطۀ مشترک همۀ ادیان تلقی می‌شود، به دعاوی متفاوت ادیان توجهی نمی‌کند و به آنها اصالت نمی‌دهد.
در پنجمین مقاله، نویسنده کوشیده نشان دهد بر اساس مبانی و معیارهای عقلی و فرادینی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه، کارکردشناسانه و ارزش‌شناسانه می‌توان به غث و ثمین نظامی معنوی و دینی پی برد. قاسم اخوان نبوی در ششمین نوشتار یان کتاب جایگاه الهیات اسلامی در الهیات معاصر، با تکیه بر اندیشه‌های پروفسور لگنهاوزن را بررسی کرده است. در مقالۀ هفتم این کتاب به ارزیابی شماری از نقدهای شوان بر مدنیته پرداخته شده و در مجموع چهارده ملاحظۀ کلی و جزئی دربارۀ این نقدها مطرح شده است. آخرین مقالۀ این کتاب پس از مروری مختصر بر دیدگاه حکمت متعالیه دربارۀ رابطۀ نفس و بدن با مقایسۀ مبانی هستی‌شناسانه و طبیعت‌شناسانۀ حکمت متعالیه و علوم زیستی مدرن، اهمیت سه پرسش اساسی در متافیزیک علم را برجسته می‌کند: طبیعی‌گرایی و مسئلۀ تجرد مثالی مرتبۀ حیوانی انسان، قوانین طبیعی و توضیح بر اساس علت صوری، ذات‌گرایی و چیستی گونه‌های زیستی.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات