فیض الملك الوهاب المتعالی بأنباء أوائل القرن الثالث عشر و التوالي
| فيض الملک الوهاب المتعالي بأنباء أوائل القرن الثالث عشر و التوالي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بکري صديقي، عبدالستار بن عبدالوهاب (نویسنده) ابن دهیش، عبدالملک (محقق) |
| ناشر | [بي نا] |
| مکان نشر | عربستان - مکه مکرمه |
| سال نشر | 2008م , 1429ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | 1.اسلام - قرن 13ق. - سرگذشت‌نامه
2.دانشمندان اسلامی - قرن 13ق. - سرگذشت‌نامه 3.کشورهای اسلامی - قرن 13ق. - سرگذشت‌نامه 4.کشورهای عربی - قرن 13ق. - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 54 /ب8ف9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فیض الملک الوهاب المتعالی بأنباء أوائل القرن الثالث عشر و التوالی، اثر عربی عبدالستار بن عبدالوهاب بکری صدیقی، موسوعه‌ای است که در آن، به شرح حال اعیان و بزرگان قرن سیزده و چهارده هجری پرداخته است؛ بزرگانی که در حجاز و بلاد شام، مصر، عراق، احساء، مغرب، هند و جاوه می‌زیسته‌اند.
در انتهای کتاب، سال 1319ق، سال اتمام کتاب ذکر گردیده، اما نویسنده پس از این تاریخ نیز مطالبی به کتاب افزوده است[۱]
اثر حاضر، از جمله کتب مهم و باارزش در تراجم رجال و بزرگان قرن سیزدهم و چهاردهم هجری به حساب می‌آید و نویسندگان و علمای بزرگی در تدوین و تألیف آثار خود، از آن استفاده کرده و از آن به عنوان منبع معتبری برای کتاب خویش یاد کرده‌اند؛ از جمله «إفادة الأنام» غازی، «أعلام المکیین» معلمی و «الأعلام» زرکلی[۲]
تحقیق و تصحیح کتاب، توسط عبدالملک بن عبدالله بن دهیش صورت گرفته است.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب دربردارنده تقریبا 1800 ترجمه می‌باشد که بر اساس حروف الفبا، در سه جلد، تنظیم شده است.
اثر حاضر، در واقع امتداد کتب تراجمی شمرده می‌شود که بر اساس قرون، نوشته شده‌اند؛ کتبی همچون: «الدرر الکامنة فی أعیان المائة الثامنة» ابن حجر (852-773ق)، «الضوء اللامع فی أعیان القرن التاسع» سخاوی (902-831ق)، «المآثر و المفاخر فی علماء القرن العاشر» شعرانی (973-898ق)و..[۳]
نویسنده در تدوین این اثر، از منابع کتبی و شفاهی فراوانی استفاده کرده است؛ منابعی همچون: «آداب اللغة العربیة» جرجی زیدان؛ «أدباء حلب ذوو الأثر فی القرن التاسع عشر» قسطاکی حمصی؛ «أعلام العراق» محمد بهجت اثری؛ «إعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء» محمد راغب طباخ؛ «أعیان البیان» شیخ حسن سندوبی و... و همچون: اقوال شیوخ و اساتید خویش و..[۴]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا زندگی نامه مفصلی از نویسنده ذکر شده و سپس، به صورت مفصل، توضیحاتی پیرامون ساختار و محتوای مطالب کتاب و نیز منابع مورد استفاده نویسنده، ارائه گردیده است[۵] در مقدمه مؤلف، به موضوع کتاب اشاره گردیده است[۶]
نویسنده شرح حال‌ها را با نام و نسبت اشخاص آغاز نموده است و در صورتی که به نام پدر و جد ایشان دسترسی داشته، آن‌ها را ذکر کرده و گاهی این امر را تا اجداد اشخاص و حتی تا حضرت علی(ع) - در صورت انتساب شخص به ایشان - ادامه داده است[۷]
تراجم مذکور در کتاب، از لحاظ طول و قصر و ایجاز و بسط، متفاوت می‌باشند؛ به گونه‌ای که برخی از آن‌ها، از چند سطر تجاور نمی‌کند، مانند ترجمه سید احمد بن ابی‌بکر بن عقیل و شیخ احمد شتوان مغربی طرابلسی[۸]؛ شیخ احمد مسلم بن شیخ عبدالرحمن کزبری[۹]و... و برخی مفصل و طولانی می‌باشند، مانند شرح حال سالم پاشا بن سالم[۱۰]؛ شیخ سلیمان بن علی بن مشرف[۱۱]؛ شیخ محمدصالح زواوی[۱۲]و... که احتمالا این امر، به دلیل میزان اهمیت اشخاص و جایگاه علمی و اجتماعی آنان و نیز میزان اطلاع نویسنده از زندگی نامه‌ایشان می‌باشد.
برخی از ویژگی‌ها و خصوصیات اثر حاضر را می‌توان در مؤلفه‌های زیر، خلاصه نمود:
- اگر نسب مترجم به شهر خاصی منتهی شود، نویسنده به تعیین مکان دقیق آن پرداخته است[۱۳]
- اگر صاحب ترجمه، شاعر باشد، به گوشه‌هایی از اشعار وی، اشاره شده است؛ هرچند که آن اشعار، ضعیف و یا رکیک باشند[۱۴]
- جملات و عبارات کتاب، از لحاظ قوت و ضعف، دارای تفاوت ساختاری می‌باشد[۱۵]
- اگر صاحب ترجمه، دارای آثار و تصنیفاتی بوده، به برخی یا تمامی آن‌ها، اشاره شده است[۱۶]
- اگر وفات صاحب ترجمه ذکر شده باشد، به نحوه تشییع جنازه وی و حزن و‌اندوه مردم، به صورت مختصر، اشاره گردیده است[۱۷]
- تراجم بانوان، در کنار تراجم مردان، ذکر شده است[۱۸]
- هرچند نویسنده ترتیب اسامی را بر اساس ترتیب حروف الفبا تنظیم نموده است، اما این امر، فقط در مورد حرف اول اسامی مراعات گردیده است[۱۹]
- تنوع در تراجم از دیگر ویژگی‌های کتاب می‌باشد؛ به گونه‌ای که تراجم شاعر، ادیب، صوفی، زاهد، علما، رجال سیاسی و... در کنار یکدیگر قرار گرفته و تراجم به طبقه خاصی محدود نشده است. همچنین این امر در مورد شهرهای مختلف نیز مراعات شده و به عنوان مثال، تراجم مصری در کنار یمنی، شامی، مکی و هندی قرار گرفته است[۲۰]
- در ذکر تراجم و شرح حال اعیان حجاز، اهتمام بیشتری صورت گرفته است و این امر به دلیل زندگی خود وی در مکه، امری طبیعی قلمداد شده است[۲۱]
- در پایان برخی از تراجم، شرح حال اعقاب و ذریه مترجم نیز قرار گرفته است[۲۲]
- نویسنده اهتمام خاص و ویژه‌ای به امانت در نقل از مصادر و منابعی داشته که از آن‌ها استفاده کرده است[۲۳]
وضعیت کتاب
فهارس کتاب در انتهای جلد سوم قرار گرفته است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع[۲۴]، به توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات متن پرداخته شده است[۲۵]
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص50
- ↑ مقدمه محقق، ج1، ص69
- ↑ ر.ک: همان، ص52-53
- ↑ ر.ک: همان، ص73-97
- ↑ همان، ص3-105
- ↑ مقدمه نویسنده، همان، ص113
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص54
- ↑ متن کتاب، ج1، ص176
- ↑ همان، ص177
- ↑ همان، ص620ق
- ↑ همان، ص628ق
- ↑ همان، ص715
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص54
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص54-55
- ↑ ر.ک: همان، ص55
- ↑ ر.ک: همان، ص60
- ↑ ر.ک: پاورقی، ج1، ص411
- ↑ ر.ک: همان، ص411
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.