فقه الشريعة
| فقه الشريعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فضل‌الله، محمدحسین (نويسنده) |
| ناشر | دارالملاک للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 2001م/1422ق |
| موضوع | فقه جعفری - رساله عملیه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 183/9 /ف6ف7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فقه الشريعة، رساله عملیه سید محمدحسین فضل‌الله (متوفی 1389ش)، به زبان عربی است که حاوی فتاوای ایشان در دو بحث عبادات و معاملات می‌باشد.
ساختار
کتاب دارای سه جلد است. جلد اول، مشتمل است بر: مقدمه چاپ ششم، تصویب، مقدمه مؤلف و متن اصلی شامل مدخل و هفت باب.
جلد دوم، مشتمل است بر: مقدمه مؤلف، تصدیر و متن اصلی، شامل یک مدخل و سه مقصد.
جلد سوم، مشتمل است بر: مقدمه مؤلف و متن اصلی، شامل دو بخش.
گزارش محتوا
در ذیل عنوان تصویب (اصلاحیه)، از مؤمنان خواسته شده که در چهار مورد، به‌جای آنچه در متن کتاب (به‌ترتیب در صفحات 390، 458، 489 و 491)، ذکر شده، به فتاوایی که در اصلاحیه ذکر گردیده، اعتماد نمایند[۱].
در مقدمه نویسنده در آغاز جلد اول، تحت عنوان «مقدمة فقه الشريعة» چنین آمده: گروهی از مؤمنانی که در فتوا به ما رجوع می‌نمایند، از من خواستند که رساله‌ای مستقل و جامع همه مسائل مبتلی‌به در عبادات و معاملات بنویسم؛ چون آنچه قبلا تحت عنوان «المسائل الفقهية» و «الفتاوی الواضحة» نوشته بودیم، نیاز فقهی مؤمنان را برطرف نمی‌ساخت. بر این اساس، این رساله عملیه را با نام «فقه الشريعة»، در پاسخ به درخواست آنها نگاشتم؛ امیدوارم خداوند آن را وافی به احکام فقهی مطابق با واقع شریعت قرار دهد و مؤمنان را با آن بهره‌ور سازد. وی سپس از هیئت استفتاء که در گردآوری این اثر نقش داشته‌اند تشکر کرده است[۲].
نویسنده در ابتدا، عنوانی با نام «مدخل إلی علم الفقه» آورده و در آن، برخی از مصطلحات، سن تکلیف، راه‌های شناخت شریعت، روش تألیف کتاب حاضر و برخی از عبارات خاصی را که برای تعبیر از احتیاط و غیر آن در کتاب زیاد استعمال شده، توضیح داده است[۳].
جزء اول کتاب، به مبحث عبادات اختصاص یافته و در استیعاب ابواب آن، به روش مشهور نزد فقها عمل شده است؛ در این جزء، تمام ابواب عبادات معروف، به‌جز مبحث حج که کتابی مستقل برای آن نگاشته شده (تا حجاج بتوانند در هنگام ادای فریضه حج، آن را به‌آسانی با خود حمل نمایند) مطرح شده است. همچنین دو باب زکات و خمس نیز در این جزء آمده؛ چراکه قصد قربت در آن دو شرط است؛ پس هر دو داخل در عبادتند. باب امر به معروف و نهی از منکر و باب دفاع نیز مطابق طریقه مشهور، در این جزء گنجانده شده است؛ زیرا در این دو روح و جوهر عبادت وجود دارد[۴].
جزء دوم و سوم کتاب، به بحث از معاملات اختصاص یافته است. روش ترتیب ابواب در این دو جزء، یک روش طبیعی است؛ بدین معنا که ابواب، بر اساس تسلسل طبیعی که آدمی در زندگی دنیوی خویش می‌گذراند، مرتب شده‌اند؛ چه، اولین چیزی که آدمی به آن اهتمام می‌ورزد، کسب خوراک و پوشاک و مسکن است، سپس تشکیل خانواده و سپس اقامه نظامی که عهده‌دار حل خصومات و نزاعات وی بوده و عدالت را در زندگی وی برپا نماید (مرحله کسب، مرحله تشکیل خانواده و مرحله اقامه نظامی که امنیت و عدالت را تحقق بخشد). ازآنجاکه انسان طبعا مرحله اول را با تکسب از طریق حیازت مباحات و اجیر نمودن خویش در انجام اعمال گوناگون برای غیر و هبه نمودن آنچه به دست آورده به دیگری قبل از بیع، آغاز می‌کند، لذا جزء دوم، به بحث در اسباب تملک اختصاص داده شده است و مشتمل است بر:
- مدخل: در بیان برخی از مصطلحات، بحث از ملکیت و اهلیت مالک و فضل تکسب؛
- مقصد اول: در تملک مباحات؛
- مقصد دوم: در هبات؛
مقصد سوم: در معاوضات[۵].
ازآنجاکه ملکیت، بعد از تحقق یافتن، عوارضی را به خود می‌گیرد، همچون شرکت، دین، مضاربه و.... برای تکمیل مرحله اول، در جزء سوم کتاب، از عوارض ملکیت بحث شده است و نیز با توجه به مرحله دوم، احکام ازدواج و خانواده مطرح گردیده؛ بنابراین، جزء سوم، مشتمل بر دو بخش است[۶].
ویژگی‌ای که این کتاب را از سایر رساله‌های عملیه ممتاز می‌گرداند، وضوح و استیعاب عبارات آن است؛ نه زیاده‌گویی مبتذل در آن است و نه ایجاز مخل[۷].
وضعیت کتاب
فهرست محتویات هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است. کتاب، مثل عمده رساله‌های عملیه، فاقد پاورقی است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمات و متن کتاب.