فقهيات بين السنة و الشيعة
| فقهيات بين السنة و الشيعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عاطف سلام (نويسنده) خسروشاهی، هادی (نويسنده) |
| ناشر | المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية. المعاونية الثقافية. مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیة |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 2008م/1429ق |
| موضوع | عبادات شیعه، فقه تطبیقی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 169/7 /س8ف7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فقهيات بين السنة و الشيعة، اثر عاطف سلام، کتابی است یک جلدی، به زبان عربی با موضوع فقه اسلامی. این اثر که به کوشش و با مقدمه هادی خسروشاهی به چاپ رسیده است، درباره فقه تطبیقی و به شکل ویژه، عبادات شیعه، بحث می‌کند. هدف عاطف سلام از نگارش این کتاب، تأکید بر وحدت اسلامی و پایان دادن به اختلافات شیعه و سنی در مباحث اختلافی بنیادینی، مانند: جمع میان دو نماز، مسح بر پاها در وضو، مسح بر کفش و جوراب، سجده بر تربت، کیفیت اذان و متعه یا ازدواج موقت است.
ساختار
کتاب دارای مقدمه محقق، مقدمه مؤلف، محتوای مطالب در شش بخش اصلی و یک خاتمه است. مصادر شیعی استفاده‌شده در این اثر عبارتند از: «أصل الشيعة و أصولها» و «الأرض و التربة الحسينية»، هر دو از شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء؛ «البيان في تفسير القرآن»، سید ابوالقاسم خویی؛ «مجمع البيان»، از طبرسی؛ «شعاع من سيرتنا و سنتنا»، از عبدالحسین امینی؛ «المتعة و أثرها في الإصلاح الاجتماعي»، از توفیق فکیکی؛ «المتعة بين الإباحة و الحرمة»، از سید امیرمحمد کاظمی قزوینی؛ «مسائل فقهية»، از سید شرف‌الدین آملی و «الوضوء في الكتاب و السنة»، از شیخ نجم‌الدین عسکری[۱].
همان طور که پیداست نویسنده در نگارش افکار شیعی، هم از منابع دست اول بهره برده و هم از منابع دست دوم.
گزارش محتوا
سید هادی خسروشاهی در مقدمه‌اش بر کتاب می‌نویسد: در ماه مبارک رمضان سال 1422ق/2002م، در مصر به‌عنوان رئیس بعثه سیاسی جمهوری اسلامی اقامت کردم و یکی از اساتید بزرگ الازهر - از علمای بزرگ و محترم - کتابی به من داد با نام «فقهيات بين الشيعة و السنة». این کتاب به توضیح بنیادها و دلایل فقهی برخی مسائل فرعی اختلافی اهل سنت با شیعه می‌پردازد. نویسنده این کتاب، یعنی استاد عاطف سلام، یکی از برادران اهل سنت است که به تألیف این اثر پرداخته و اثر دیگری با عنوان «الوحدة العقائدية عند الشيعة و السنة» دارد که با اخلاص و محبت در تبیین مجالات وحدت نظر اعتقادی و فقهی میان مذاهب اصلی اسلامی کوشیده است تا بر این نکته تأکید کند که انفتاح باب اجتهاد در شریعت اسلامی، تنها برای توانمند نمودن فقه اسلامی و در راستای تحقق مصلحت مسلمانان بر محور بنیادهای مشترکشان - در عین اختلافات آرا و اجتهاداتشان در مسائل فقهی - است. ازاین‌رو سزاوار است که بگوییم: هر مسئله فقهی مورد اختلاف بین مذاهب اسلامی، در واقع مستند به دلایل خاصی از کتاب و سنت است و هنگامی که بحث و امعان نظر در آن شود، هر شک و اختلاف نظری بدون شک برطرف خواهد شد. ازاین‌رو عاطف سلام، مسائلی را در این کتاب مطرح کرده که پیوسته منشأ جدل و اختلاف میان برخی از برادران اهل سنت ما می‌گردد و از این جمله است: جمع میان دو نماز، مسح بر پاها در وضو، مسح بر کفش و جوراب، سجده بر تربت، کیفیت اذان و متعه یا ازدواج موقت[۲].
در خلال این مباحث، مؤلف محترم ثابت کرده که نظرات شیعه در قضایا و مباحث مذکور، مستند به ادله قرآن و سنت است و در واقع اختلاف میان شیعه و اهل سنت در این مسائل مانند اختلاف میان برخی از مذاهب اهل سنت با برخی دیگر است که به اجتهاد در فهم و تأویل و ترجیح نصوص کتاب و سنت برمی‌گردد[۳].
در مقدمه عاطف سلام، درباره مطالب کتاب، توضیحاتی داده شده است. همچنین عباراتی از شیخ محمود شلتوت در دورانی که رئیس الازهر مصر بوده و نیز از شیخ ابوزهره در کتابش «الإمام الصادق» و استاد عبدالحلیم جندی، در تحسین فقه شیعه و امام صادق(ع) نقل گردیده است[۴].
دیدگاه نویسنده در این کتاب بر بیان نزدیکی نظرات شیعه و اهل سنت و تأکید بر مشترکاتشان به جهت دستیابی و تأکید بر وحدت میان مسلمانان است. وی می‌نویسد: این دیدگاه و جهت‌گیری که هدفش تقریب نقطه‌نظرها و دیدگاه‌ها میان مذاهب فقهی متعدد است، اگر دلالت بر چیزی کند، دلالت بر سعه افق و ارتقای درجه فهم حقیقی طبیعت این دین دارد. علاقه نویسنده این است که از میان این مباحث، به فحص از برخی امور فقهی بارز بپردارد که باعث جدال و مناقشه در دوران‌های متعدد بوده و تا امروز نیز ادامه دارد؛ مباحثی که اختلاف در آن حد یقف و منتهایی برای خود نمی‌شناسد. بااینکه ما اگر به این مسائل با تجرد و موضوعیت بنگریم، آنها را مستند به دلایلی می‌بینیم که غباری بر آنها نیست و از مصادر تشریع مورد اعتماد، به‌ویژه از خود کتاب‌های اهل سنت اخذ شده است، ولی متأسفانه شکاف موجود، بسته بودن باب گفتگو و عزلت‌گزینی فکری میان دو طرف گفتگو در مدت‌های مدید، باعث محو شدن معالم این دلایل شده و آن را از اذهان دور کرده و مخفی نگه داشته است.
این مسائل در رسائل و مصنفات زیادی مطرح شده و از اهم آن، مباحث علامه سید شرف‌الدین آملی است[۵].
نویسنده، بحث خویش را از پاره‌ای از منابع شیعی برگرفته و آنها را در آخر بحث ذکر کرده است، ولی برای ذکر منابع اهل سنت، جای خاصی را در نظر نگرفته؛ نظر به اینکه در لابه‌لای مباحث، آنها را همراه با تعیین هرکدام درج نموده است.
سعی نویسنده بر این بوده که نقطه‌نظر شیعه را به‌طور کامل همراه با ادله و مستندات آنهان که در کتاب‌های معتبر اهل سنت هم آمده، ارائه نماید. او ذکر کرده که در نقل کلمات آنان هیچ دخل و تصرفی انجام نداده است و آنها را همان گونه که بوده، بدون هیچ مناقشه‌ای نقل کرده و از نقش خویش در این مقام که به‌مثابه داعی خیری است که به زدودن سوء فهم بین دو برادر مسلمان که مغرضان می‌خواهند تخم اختلاف بین آنان بکارند، تعدی نکرده است[۶].
نویسنده، در خاتمه، متذکر شده که مسائل مطرح‌شده در این کتاب، از اهم مسائل فقهی بارز اختلافی میان شیعه و سنی است و با تبیینی که وی در این کتاب از دلایل این مباحث نموده، این مسائل لااقل باید واضح شده باشند، خصوصا در اذهان جوانان مسلمانان که هوشمند و زیرکند. وی امیدوار است با طرح دلایل واضحی که در این کتاب آمده، بدفهمی و التباسات در این مباحث پایان پذیرد[۷].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده و فهرست منابع شیعی در انتهای آن پس از خاتمه. نویسنده، در مقدمه کتاب متذکر می‌شود که وی به نگارش کتاب دیگری با عنوان «الوحدة العقائدية عند الشيعة و السنة» دست زده تا غرضش در نگارش این کتاب را که تلاش در راستای حفظ و تأکید بر وحدت مسمانان بوده است، تقویت و تکمیل کند. او خواننده این کتاب را به خواندن آن اثر نیز ترغیب و تشویق می‌کند[۸].
پاورقی‌های کتاب علاوه بر ذکر ارجاعات، حاوی مطالبی در توضیح برخی از کلمات و عبارات متن است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمات و متن کتاب.