فضائل شهر رجب

فضائل شهر رجب، اثر محدث، عالم اشعری و قاری عراقی ابومحمد حسن بن محمد بن حسن خلال (352-439ق)، به جمع‌آوری و بررسی احادیث مربوط به فضائل ماه رجب پرداخته و جواز اختصاص اعمال عبادی خاصی چون روزه و نماز به این ماه را مورد بحث قرار می‌دهد.

فضائل شهر رجب
پدیدآوران	خلال، حسن بن محمد (نويسنده) آل محمد، عبدالرحمن بن یوسف (محقق)
ناشر	دار ابن حزم
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1416ق - 1996م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

این کتاب یک جلد است و شامل یک مقدمه و متن اصلی در ۲۰ حدیث می‌باشد.

سبک نگارش

1. این کتاب عمدتاً بر جمع‌آوری و تحلیل احادیث متمرکز است.
2. سلسله اسناد هر حدیث به‌طور دقیق ذکر شده است.
3. اصالت احادیث از نظر ضعف یا ساختگی بودن، توسط محقق در پاورقی‌ها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
4. حواشی گسترده‌ای توسط محقق در راستای اصلاح و تحقیق کتاب صورت گرفته است.
5. برای راستی‌آزمایی متن، از چندین نسخه خطی استفاده شده است.

گزارش محتوا

1. مقدمه: این بخش با حمد و ستایش خداوند و درود بر پیامبر آغاز می‌شود و بر اهمیت علم حدیث تأکید می‌کند. پس از آن ترجمه خلال آمده که شامل اطلاعات کاملی درباره نام، نسب، تاریخ تولد و محل زندگی مؤلف است. همچنین، عقیده و جایگاه علمی او به‌همراه ستایش‌های علما از وی ذکر شده است.

   (توضیح تکمیلی: در صفحات ۹ و ۱۵ به‌ترتیب تاریخ تولد مؤلف ۳۵۲ق و تاریخ وفات او ۳۳۹ق ذکر شده که با توجه به اینکه تاریخ وفات پیش از تولد است، این اطلاعات با تاریخ‌های درج‌شده بر روی جلد کتاب (352-439ق) متناقض و به‌وضوح نادرست هستند. بنابراین، تاریخ‌های روی جلد صحیح است و به‌عنوان اطلاعات اصلی مؤلف در نظر گرفته شده است).

   در ادامه مقدمه محقق، مطالب زیر آمده است:

   1. فایده: در این بخش، به شرح حال علمای دیگری با لقب «الخلال» پرداخته شده و تمایز آن‌ها از مؤلف این کتاب ارائه گردیده است.
   2. درباره این اثر با عنوان «بين يدي الكتاب»: این بخش بسیار مهم، خواننده را آگاه می‌سازد که احادیث جمع‌آوری‌شده در این کتاب، پیرامون فضایل ماه رجب، همگی ضعیف یا حتی جعلی هستند و نمی‌توان به آن‌ها برای اعمال عبادی خاصی در این ماه استناد کرد. نظرات علمای مختلف در این زمینه نیز در این قسمت آورده شده است.
   3. تصنیفات در مورد رجب و فضیلت آن: این قسمت، شامل فهرستی از دیگر آثار علمی است که به ماه رجب و فضایل آن پرداخته‌اند.
   4. این کتاب و انتساب آن به نویسنده و روش تحقیق: در این بخش، انتساب کتاب به مؤلف (الخلال) تأیید می‌شود و دو نسخه خطی مورد استفاده برای تصحیح کتاب، همراه با جزئیات کاتبان و روش‌شناسی محقق در آماده‌سازی اثر، توضیح داده شده است و در پایان سلسله سند محقق به این کتاب و ترجمه رجال الإسناد (زندگی‌نامه راویان این سند) و السماعات (اجازات شفاهی) و چند تصویر از نسخ خطی مورد استفاده آمده است.

متن اصلی کتاب، شامل ۲۰ حدیث در مورد فضایل ماه رجب است که به عقیده محقق تمامی آنها ضعیف و موضوع است، به‌جز یک مورد از آنها.

برخی احادیث به اهمیت کلی و جایگاه رفیع این ماه می‌پردازند؛ از جمله اینکه رجب یکی از ماه‌های حرام است و یا درباره علت نام‌گذاری این ماه سخن می‌گویند.

بخش قابل توجهی از این احادیث، به فضیلت روزه گرفتن در ماه رجب می‌پردازند؛ از جمله روزه در روزهای خاص (مانند اولین روز رجب) یا روزه گرفتن در تعداد معین از روزها (مانند یک روز، سه روز، ده روز، یا کل ماه) و پاداش‌های عظیم آن که باعث بخشش گناهان صدساله برای روزه‌دار می‌شود.

احادیثی نیز درباره پاداش احیای شب‌های رجب با نماز و عبادت ذکر شده‌اند؛ مانند: حدیثی درباره پنج شبی که دعا در آن‌ها مستجاب است، از جمله اولین شب رجب.

یکی از موضوعات مطرح‌شده، انجام عمره در ماه رجب است. این مورد تنها استثنای قابل قبول در میان این احادیث است که اسناد آن صحیح دانسته شده و اصل آن در کتب صحیح بخاری و مسلم نیز آمده است .

حدیث بیستم به رؤیای آمنه بنت وهب، مادر پیامبر(ص)، پیش از تولد ایشان اشاره دارد که به ماه رجب ارتباط مستقیم ندارد و از نظر محقق، جعلی است.

منابع مقاله

مقدمه محقق و متن کتاب.