فتنه تکفیر چالش قرن بیست و یکم
| فتنه تکفیر چالش قرن بیست و یکم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی، علی رضا (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | فتنه تکفیر چالش قرن 21 |
| ناشر | توحيد |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1395ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-93750-4-2 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | س2ف2 225/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فتنه تکفیر چالش قرن بیست و یکم اثر علیرضا سبحانی (معاصر)، نویسنده و محقق که به بررسی پدیده تکفیر در قرن بیست و یکم، ریشههای تاریخی و مبانی فکری آن، با ارائه تحلیلی کلامی و فقهی برای مقابله با این پدیده میپردازد و راهکارهایی را در جهت وحدت امت اسلامی پیشنهاد میکند.
ساختار
کتاب شامل یک پیشگفتار، یک مقدمه، هفده فصل موضوعی اصلی و فهرست منابع است.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب تحلیلی، استدلالی و استنادی است. ویژگیهای اصلی شیوه نگارش عبارتند از:
- استناد به منابع نقلی و شرعی: ارائه مباحث بر پایه استدلالات دقیق قرآنی و روایی (از منابع شیعه و اهلسنت) صورتگرفته است[۱].
- تحلیل کلامی تطبیقی: آرا فرقههای مختلف کلامی (مانند کرامیه، خوارج، معتزله و اشاعره) درباره مفاهیم ایمان و کفر موردبررسی و نقد قرار گرفته است[۲].
گزارش محتوا
فصل اول: این فصل با عنوان «انسان یک ودیعه ارزشمند الهی و مأمور به صلح و دوستی است» آغاز شده و بر کرامت و ارزش انسان بهعنوان خلیفه مطلق خدا بر روی زمین تأکید میکند. در ادامه، شواهدی از تاریخ اسلام در عصر پیامبر اکرم(ص) در باب عفو و گذشت و ممنوعیت استفاده از سلاحهای کشتارجمعی ذکر میشود و ارزش خون انسان از منظر آیات و روایات تبیین میگردد[۳].
فصل دوم: به تعریف مفاهیم «ایمان» و «کفر» از نظر لغوی و اصطلاحی در میان متکلمان میپردازد. این فصل نظریات مختلفی از جمله نظریه ابن کرام سجستانی (تصدیق قلبی و اقرار زبانی) و نظریات خوارج، معتزله و اشاعره را در خصوص چیستی ایمان و کفر مورد تحلیل قرار میدهد[۴].
فصل سوم: مؤلفههای تفصیلی ایمان را که لازم است فرد مؤمن به آنها اعتقاد داشته باشد، در پرتو آیات و سنت بررسی میکند[۵].
فصل چهارم: مسئله کلامی فزونی و کاستیپذیری ایمان را بررسی میکند و دیدگاههای متفاوتی که ایمان را مرکب از تصدیق و عمل یا تنها تصدیق میدانند، موردبحث قرار میدهد[۶].
فصل پنجم: با طرح این سؤال که «آیا عمل از عناصر سازنده ایمان است؟»، به بحثهای مطرح شده در فصلهای پیشین ادامه میدهد. این فصل مفهوم ایمان در احادیث اهلسنت و شیعه را بررسی کرده و با استناد به آیات قرآن نشان میدهد که عمل صالح چگونه با ایمان گرهخورده و بهعنوان جزئی از نتایج رستگاری مطرح است[۷].
فصل ششم: اسباب و انواع کفر را شرح میدهد. در بخش اسباب، ندانستن یا انکار آنچه باید به آن ایمان آورد و انکار ضروری دین مطرح شده است. در بخش اقسام، کفر به کفر انکار، کفر جحود، و کفر نفاق تقسیم میشود[۸].
فصل هفتم: به «تکفیر مطلق و تکفیر معین» اختصاص دارد و شرایط لازم برای تکفیر یک فرد معین، مانند احراز شرایط(اتمام حجت و احراز قصد) و فقدان موانع (مانند تقیه، تأویل، و اشتباه) را بیان میکند[۹].
فصل هشتم: موضع علمای اسلام (شیعه و اهلسنت) در مورد «تکفیر اهل قبله» را از قرن دوم و سوم تا مراجع معاصر بررسی میکند[۱۰].
فصل نهم: درگیریهای کلامی متقابل بین حنابله و اشاعره را گزارش میکند و نشان میدهد چگونه تکفیر تبدیل به ابزاری برای انتقامجویی و تصفیهحساب مذهبی شده بود که در نهایت به گسترش فتنه منجر گشت[۱۱].
فصل دهم: ریشههای تاریخی تکفیر را در «عصر رسالت» پیگیری میکند. حوادثی مانند تکفیر اسامة بن زید نسبت به یک مسلمان، داستان ولید بن عقبه و تکفیر بنیالمصطلق، و همچنین قصه حرقوص بن زهیر (ذوالخویصره) که به عدالت پیامبر(ص) اعتراض کرد، به عنوان اولین ریشههای فکری تکفیر گزارش شدهاند[۱۲].
فصل یازدهم: به بررسی ظهور پدیده تکفیر پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) میپردازد. دو نمونه اصلی شامل تکفیر مالک بن نویره (به دلیل خودداری از پرداخت زکات به خلیفه اول) و تکفیر عثمان (خلیفه سوم) است که در نهایت منجر به شورش و قتل وی شد[۱۳].
فصل دوازدهم: مسئله تکفیر را در عصر امام علی(ع) و درگیری با خوارج بررسی میکند[۱۴].
فصل سیزدهم: قیامهای تکفیریون در دوران خلافت حضرت علی(ع) را گزارش میکند. این قیامها شامل ماجرای دردناک قتل عبدالله بن خباب، درخواست قصاص قاتلان او، پذیرش توبه خوارج توسط امام، جنگ خونین نهروان و پایانیافتن این شورش مسلحانه است[۱۵].
فصل چهاردهم: قیامهای تکفیریون در دوران امویان را پی میگیرد. در این دوران، شورشهای مختلفی از سوی خوارج (مانند فُرْوَة بن نوفل، شبیب بن بجره و ابومریم) به وقوع پیوست که هرچند بهطور نظامی شکست خوردند، اما تفکر تکفیری آنان ادامه یافت[۱۶].
فصل پانزدهم: پنج فرقه اصلی خوارج (محکمه نخستین، ازارقه، نجدیه، عجارده و صفریه) را معرفی و آراء و عقاید هر یک از این فرقهها را بهتفصیل شرح میدهد[۱۷].
فصل شانزدهم: به بررسی حکم مرتکب کبیره از دیدگاه خوارج میپردازد که معتقد بودند ارتکاب گناه کبیره، موجب خروج فرد از دایره ایمان و قرارگیری در کفر میشود[۱۸]. در آخرین فصل نیز مبحث تکفیر سیاسی موردبحث و بررسی قرار گرفته است[۱۹].
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص79- 70
- ↑ همان، ص49- 42
- ↑ همان، ص36- 25
- ↑ همان، ص49- 37
- ↑ همان، ص63-50
- ↑ همان، ص69- 64
- ↑ همان، ص79- 70
- ↑ همان، ص87- 80
- ↑ همان، ص95-88
- ↑ همان، ص106- 96
- ↑ همان، ص116- 107
- ↑ همان، ص128- 117
- ↑ همان، ص133- 129
- ↑ همان، ص174- 134
- ↑ همان، ص186- 175
- ↑ همان، ص195- 187
- ↑ همان، ص211-196
- ↑ همان، ص229-212
- ↑ همان، ص246-230
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.