فارسی آباده‌ای
| فارسی آباده‌ای | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صاحبی، سید محمد (نویسنده) |
| ناشر | کتاب بهار |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 4ـ19ـ7067ـ622ـ978 |
| موضوع | آباده‌ای -- واژه شناسی |
| کد کنگره | PIR ۳۰۲۴/آ۲۲ص۲ |
فارسی آباده‌ای تألیف سید محمد صاحبی، فارسی آباده‌ای یکی از گویش‌های استان فارس و رایج در شهرستان آباده است. آباده شمالی‌ترین شهرستان استان فارس است. آباده، ایزدخواست، بهمن، سورمق و صغاد از شهرها و بیدک و خسرووشیرین از دهستان‌های این شهرستان هستند.
ساختار
کتاب در چهار فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
فارسی آباده‌ای یکی از گویش‌های استان فارس و رایج در شهرستان آباده است. آباده شمالی‌ترین شهرستان استان فارس است. آباده، ایزدخواست، بهمن، سورمق و صغاد از شهرها و بیدک و خسرووشیرین از دهستان‌های این شهرستان هستند.
در این کتاب، نخست نظام واجی گویش آباده‌ای بررسی شده و سپس از فرایندهای واجی در این گویش سخن رفته است. در گویش آباده‌ای 23 همخوان واجی، شش واکۀ سادۀ واجی و شش واکۀ مرکب آوایی وجود دارد. در فصل اول ابتدا با ارائۀ جفت‌های کمینه به توصیف همخوان‌ها و سپس به بررسی واکه‌های واجی پرداخته شده است. واج‌های گویش آباده‌ای در چارچوب نظریۀ واج‌شناسی زایشی توصیف و دسته‌بندی شده است. سپس واکه‌های مرکب آوایی با ارائۀ نمونه‌هایی ذکر شده است. در پایان ساختمان هجا و الگوی کلی تکیۀ واژگانی در این گویش بررسی گردیده است.
تحلیل‌های مربوط به واج‌شناسی بر اساس نظریۀ واج‌شناسی زایشی اشتقاقی، با اعمال برخی تعدیلات و بدون تقید کامل به رویکردی خاص انجام شده است. در ادامه به ویژگی‌های صرفی و نحوی این گویش اشاره شده و در پایان کتاب، واژه‌نامۀ دوسویۀ فارسی معیار به آباده‌ای و آباده‌ای به فارسی معیار آمده است.
این اثر با دیدی هم‌زمانی و در مقایسه با فارسی معیار تألیف شده است؛ منظور از فارسی معیار گونۀ زبانی رایج در تهران امروزی است. افزون بر شم زبانی نویسنده که متولد و مقیم تهران است، این سه اثر نیز به عنوان ملاکی برای تعیین فارسی معیار در نظر گرفته شده است: فرهنگ روز سخن (حسن انوری)، فارسی گفتاری و نوشتاری (ایران کلباسی) و دستور زبان فارسی از دیدگاه رده‌شناسی (شهرزاد ماهوتیان).
آوانویسی واحدهای واژگانی آباده‌ای با بهره‌گیری از الفبای آوایی آمریکای شمالی و بر اساس «آواشناسی زبان فارسی» اثر یدالله ثمره صورت گرفته است؛ علت این انتخاب آن است که در بیشتر پژوهش‌های زبان‌شناسی دربارۀ زبان فارسی و گویش‌های ایرانی از این الفبای آوایی استفاده شده است. برای انجام این تحقیق با استفاده از «راهنمای گردآوری گویش‌ها برای گنجینۀ گویش‌های ایرانی» و پرسش‌نامۀ مندرج در پایان «اطلس گویش‌شناختی قصران داخل» گفتگوهایی با هفت گویش‌ور کهن‌سال یا میان‌سال متولد و مقیم آباده انجام شده که بیشتر این گویش‌وران بی‌سواد یا کم‌سواد بودند. افزون بر مصاحبه‌های مبتنی بر پرسش‌نامه، از گویش‌وران درخواست شده به طور آزادانه دربارۀ موضوعی سخن بگویند. تمامی مصاحبه‌ها و گفتارها ضبط گردیده و سپس اطلاعات آنها آوانویسی شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات