علم التجويد
| علم التجوید | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غوثانی، یحیی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | احکام نظریه و ملاحظات تطبیقیه ملحق به فتوی شیخ القراء فی دمشق الشیخ محمد کریم راجع؛ نص قرار مجلس شیوخ القراء فی دمشق فی مسأله الاخفاء |
| ناشر | دار الغوثاني للدراسات القرآنية |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1425 ق |
| چاپ | 4 |
| موضوع | قرآن - تجوید قرآن - قرائت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 79/6 /غ9ع8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
علم التجويد، احكام نظرية و ملاحظات تطبيقية، تألیف یحیی عبدالرزاق الغوثانى، حاصل جلسات تخصصى و درسى مؤلف در كشورهاى اسلامى و غير اسلامى پيرامون قواعد تجويدى و قرائات و حفظ قرآن می‌باشد. مؤلف، پس از مناظره با علماى بزرگ تجويد و قرائت و بدست آوردن اقوال صحيح، اهتمام به گردآورى احكام تجويد و قرائت، اداء حروف و كلمات نموده است.
نوشته‌هاى ايشان در سه مقطع می‌باشد كه اين كتاب مناسب مدرسين جلسات قرآنى و دانش آموزان در حدّ متوسط است نه مبتديان و نه آنهايى كه به صورت تخصصى اين مسأله را پژوهش ميكنند. پس از مقدمه و بيان فضيلت دو نفر از اساتيدش نكاتى هم راجع به مسائل مهم تجويدى آورده است. مطالب در فصل يا بابى تدوين نشده‌اند بلكه با سير منظم منطقى به رشته تحرير درآمده است.
گزارش محتوا
نگارنده پس از تعريف اصطلاحى علم تجويد، موضوع، فايده، فضيلت، نسبت آن با ساير علوم و واضع آن، منشا آن را قرآن كريم، فعل نبى اكرم(ص) و کیفیت القاى آن توسط پيامبر به صحابه می‌داند كه به تواتر به ما رسيده و علم تجويد را به دو قسم نظرى و عملى تقسيم و تجويد عملى را کیفیت نطق قرآن كريم مطابق نطق رسول اكرم(ص) در حد استطاعت و رعايت آن را برهمگان با استناد به قول علماى تجويد و قرائات، مبتنى بر اينكه قرائت قرآن بايد به کیفیت خاص باشد، واجب و مراد از«رتّل القرآن ترتيلا» (مزمّل: 4) را زيبا ادا كردن كلمات، حروف و درستى مخارج آنها می‌داند. ايشان پس از تقسيم ترتيل قرآن بر تحقيق، حدر و تدوير و ملاحظات پنجگانه در بررسى روش قرائات، وجوب شروع سوره‌ها با بسمله را امر الهى، و وجوه خواندن استعاده همراه بسمله، بسمله بين دو سوره را بيان و آوردن بسمله در ابتداى سوره‌ها بجز سوره‌ى توبه را مستحب می‌داند، زيرا كه سوره توبه با آيات عذاب و تهديد كفار آغاز شده و اين با رحمت الهى سازگارى ندارد.
پس از بيان احكام نون ساكنه، ميم ساكنه، كلام بعضى قراء معاصر در اداى ميم را كه باز شدن دو لب و ديده شدن دندانها هنگام قرائت ميم را ضرورى ميدانند، نوعى مبالغه دانسته و معتقد است در هيچ يك از کتاب‌هاى مورد اعتماد قدما چيزى به اين کیفیت نرسيده است و چه بسا اين از اجتهادات غير مقبول علماء باشد.
در احكام مد براین باور هستند كه 9 نوع مد داريم و پس از بيان نكاتى راجع به آنها، در مسأله اجتماع بيش از يك سبب مدّى، رعايت سبب قوى تر را لازم ميدانسته و پس از بررسى پيرامون مخارج حروف و نمودار توضيحى نحوه ايجاد اصوات در اعضاى گفتارى و اشاره به اختلاف علماء در عدد مخارج حروف و اختيار قول خليل از نحويون و اكثر قراء كه از مشهورترين آنها ابن جزرى است، مخارج حروف را هفده مورد و با تاكيد بر اين مطلب كه بحث مخارج و صفات حروف از مهمترين مباحث علم تجويد می‌باشد، تمام حروف را داراى وزن خاص و صفت خاص دانسته و حروف عربى را به دو قسم اصلى و فرعى تقسيم مى‌كند، اصلى، 29 حرف معروف و فرعى، حروفى هستند كه متولد از دو حرف ميباشند و مردّد بين دو مخرج هستند كه هركدام از اينها تقسيمات خود را دارند. پس از بيان مخارج عامه‌ى حروف و جدول اصطلاحات اعضاى گفتارى نزد قدما و علماى معاصر و تصويرى كه اسمهاى اعضاى دندان و دهان را توضيح ميدهد، معناى صفات حروف را کیفیتى از جهر و احنفات و امثال آن می‌داند كه در حال تلفظ حروف از مخرجش برآن عارض می‌شود و فايده آن را تشخيص حروف از يكديگر و شناخت حروف قوى از ضعيف و در نتيجه حروفى كه در ديگرى ادغام می‌شود دانسته و پس از تقسيم صفات حروف به دو قسم متضاد و غير متضاد و تعريف آنها، اقسام آنها را برشمرده و در بيان صفات عمومى حروف متذكر اين مطلب می‌شود كه هر حرفى از حروف هجايى ناگزير بايد متصف به پنج صفت از صفات متضاد شود، البته گاهى متصف به يك صفت يا دو صفت شده يا متصف به صفات غير متضاد نمی‌شود. بيشترين صفاتى كه ممكن است يك حرف متصف به آن شود، هفت صفت است و آن فقط در حرف «راء» ديده می‌شود.
ايشان پس از بررسى حالات سه‌گانه «ترقيق، تفخيم، جواز ترقيق و تفخيم» در حرف «راء»، لام ساكن را پنج قسم و به تبيين متماثلين، متجانسين و متقاربين پرداخته و پس از تعريف انواع وقف و کیفیت وقف صحيح، به انواع سكون در جاهاى خاصى از قرائت حفص از عاصم اشاره و بيست كلمه كه با «تاء» باز (ت) نوشته می‌شوند را ذكر و در آخر به سند مؤلف در قرائت دهگانه متواتر و قرآن و اجازه‌هاى او در تجويد، قرائت و فتواى شيخ كريم راجح و تصويبهى نهايى مجلس شيوخ قرّاء در دمشق پيرامون تلفظ به اخفاء اشاره ميكنند.
وضعيت كتاب
در انتهاى كتاب فهرست منابع تحقيق، موضوعات و جدول مخارج حروف و القابشان آمده و در پاورقى به آدرس منابع، برخى نكات و اختلافها و معرفى بعضى اعلام اشاره شده است.