عبدی‌بیگ شیرازی
| عبدی بیگ شیرازی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | زین‌العابدین عبدی بیگ نویدی شیرازی |
| تخلص | نویدی- عبدی |
| نام پدر | عبدالمؤمن |
| ولادت | 9 رجب 921ق |
| محل تولد | آذربایجان |
| رحلت | 988ق |
| پیشه | تاریخ‌نگار |
| اطلاعات علمی | |
| شاگردان | محقق کرکی |
| برخی آثار | مظهر الاسرار |
زین‌العابدین عبدی‌بیگ نویدی شیرازی (9 رجب 921ق - 988ق) از جمله تاریخ‌نگاران صفوی، از شاگردان محقق کرکی و صاحب کتاب «تکملة الاخبار» است.
ولادت
خواجه زین‌العابدین علی بن عبدالمؤمن شیرازی مشهور به نویدی و عبدی‌بیگ، از تاریخ‌نگاران دوره نخستین صفوی است. آگاهی ما از زندگی او اندک است و بیشتر مطالبی است که از لابلای آثار او، به‌ویژه «تکملة الاخبار» استخراج می‌شود. بر اساس این اطلاعات، او در 9 رجب 921ق زاده شده است[۱].
خاندان او شیرازی و در آذربایجان سکنی داشتند. پدرش عبدالمؤمن بن صدرالدین محمد بن ناصرالدین احمد قوامی از کارگزاران دیوان صفوی و از جمله نزدیکان حسین خان شاملو بود و با شاه اسماعیل اول آشنایی داشت.[۲]
اساتید
وی مدتی کوتاه نزد علی بن حسین بن عبد العالی کرکی مشهور به محقق ثانی و محقق کرکی (متوفی940ق) تلمذ کرد. اما درگذشت نابهنگام پدر موجب شد که وی به اجبار راه دانش‌اندوزی را رها کند و برای امرار معاش در دیوان دولتی به جرگه اهل حساب درآید و بدین‌ترتیب، تصدی امر سیاق برعهده او قرار گرفت. شهرت عبدی بیک به «مفرده‌نویس» ظاهراً از آن هنگام رواج یافت. گفته‌اند که پیش از آن، مدتی نیز او در خدمت شاهزاده محمد میرزا پسر شاه طهماسب به سر برد اما این دوران دیری نپایید و او از آنجا هم رانده شد[۳].
اقدامات
عبدی بیگ در دوران طولانی سلطنت شاه طهماسب با فراز و نشیب‌هایی روبرو بود. ابتدا در تبریز سکونت داشت و چون پایتخت به قزوین منتقل شد او نیز به قزوین رفت و در آنجا استقرار یافت. از آن پس کار او در دستگاه دولتی رونق گرفت و در بسیاری از مأموریت‌های خارج از کشور شرکت کرد[۴].
وی در 980ق به قزوین بازگشت ولی پس از مدت کوتاهی به اردبیل رفت و تا پایان عمر در آنجا به سر برد[۵].
وفات
سرانجام در 988ق درگذشت و به خاک سپرده شد؛ ولی از محل دفن او اطلاعی در دست نیست[۶].
آثار
از جمله آثار وی، عبارتند از:
- صریح الملک
- تکملة الاخبار
- جام جمشیدی
- هفت اختر
- مجنون و لیلی
- مظهر الاسرار[۷].
پانویس
منابع مقاله
- شیرازی، عبدی بیگ، «مظهر الاسرار»، مسکو، دانش، 1986.
- آل داود، سید علی، «نوشته‌های تاریخی عبدی بیک شیرازی»، تحقیقات اسلامی، سال دهم، بهار و تابستان 1374، شماره 1 و 2.