عبدالله بن سبأ و أساطير أخرى
| عبدالله بن سبا و اساطیر اخری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عسکری، مرتضی (نویسنده) |
| ناشر | المجمع العلمي الاسلامي |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1417 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-5841-17-8 |
| موضوع | تاریخ - تحقیق
حدیث - نقد و تفسیر عبدالله بن سبا، - 40ق.؟ غلاة شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 241/8 /س2ع5 1376* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
عبدالله بن سبأ و أساطير أخرى، تأليف علامه سيد مرتضى عسكرى، از جمله آثارى است كه نویسنده، به زبان عربى در نقد و رد اتهامات وارده بر مذهب تشيع به رشته تحرير درآورده است. كتاب، اثر عميقى در كشورهاى پيرو تسنّن، به‌جاى گذارده و مورد توجه دانشمندان و اساتيد دانشگاه‌هاى مصر، به‌خصوص دانشگاه الازهر قرار گرفته است.
ساختار
كتاب در دو جزء تدوين شده است. در جزء اول، ابتدا در بخشى با عنوان مقدمات، دو نامه و جوابيه‌اى از نویسنده و پس از آن، مطالب در دو عنوان كلى ارائه شده است. مطالب جزء دوم نيز پس از ذكر دو نامه، در ضمن دو قسم مشتمل بر عناوين متعدد ارائه شده است. در انتها نيز خلاصه مطالب آمده است.
گزارش محتوا
در ابتداى كتاب متن نامه شيخ محمدجواد مغنيه ذكر شده است. وى در اين نامه مى‌نويسد: «آرى من به پيروى از علماى تشيّع، به وجود «عبدالله بن سبا» معترف بودم، ولى رفتارش را سبک و ننگين دانسته و گفتارش را انكار مى‌كردم. علامه عالى‌قدر آقاى سيّد مرتضى عسكرى اين بنا را از اساس ويران كرده‌اند و با تحقيقات عميق خود اثبات فرموده‌اند كه «عبدالله بن سبا» افسانه‌اى بيش نيست»[۱]
در ادامه، نامه دكتر حامد حنفى داود آمده است. وى در بخشى از نامه خود مى‌نويسد: «محقق جليل آقاى مرتضى عسكرى در كتاب خود «عبدالله بن سبا» با دلايل كافى، كاملاً اثبات مى‌فرمايند كه عبدالله بن سبا فقط موجودى خيالى و پندارى بوده است»[۲]
مطالبى را كه در اجزاى كتاب آمده، مى‌توان بدين ترتيب گزارش نمود:
- نویسنده مباحثش را با اين عبارت آغاز مى‌كند: «بيش از هزار سال است كه مورّخان درباره «ابن سبا» قلم‌فرسايى كرده و به او و سبئيان (پيروان ابن سبا) كارهاى شگفت‌انگيز و بزرگى نسبت مى‌دهند. پس بايد ديد اين «ابن سبا» كيست؟ و «سبئيان» كه هستند؟»[۳]
- وى سپس شمّه‌اى از افسانه «سبئيه» را ذكر و سپس بزرگان سبئيه را معرفى مى‌كند: «ابوذر، عمّار بن ياسر، عبدالرّحمن بن عديس، صعصعة بن صوحان، محمّد بن ابى‌حذيفه، محمّد بن ابى‌بكر، فرزند خليفه اوّل و مالك اشتر»[۴]
- همچنين در ادامه مباحث به اهميت اين موضوع اشاره كرده و مى‌نويسد: «دوازده قرن است كه تاريخ‌نويسان افسانه‌ى «عبدالله بن سبا» را مى‌نويسند. هرچه از عمر اين افسانه بيشتر مى‌گذرد، شهرت بيشترى پيدا مى‌كند، تا آنجا كه امروز كمتر نویسنده‌اى ديده مى‌شود كه قلم به دست گرفته، درباره صحابه چيزى بنويسد و اين افسانه را در نوشته خود فراموش كرده باشد»[۵]سپس تمام منابع متقدم و متأخرى را كه اين مطلب را ذكر كرده‌اند، در 22 شماره با ذكر عنوان كتاب، صفحه و عبارت آن مورد اشاره قرار مى‌دهد[۶]
- علامه در انتهاى اين جلد از كتاب به معرفى «سيف بن عمر» و تأليفات او پرداخته و سپس پانزده دسته از روايت‌هاى سيف را به ترتيب سال‌هاى وقوف آنها، از زمان حيات پيغمبر(ص) تا خلافت عثمان مورد بررسى قرار مى‌دهد[۷]
- در اين جلد از كتاب ابتدا خرافاتى كه مختص به سيف بن عمر بوده و تنها از وى نقل شده و پس از آن اساطيرى كه از ديگران نيز نقل شده مورد بررسى قرار گرفته است. سپس تصحيفات و تحريفات در روايات تبيين شده است[۸]
- نویسنده در بخش ديگرى از اين جلد، نام عبدالله بن سبا را در لابه‌لاى كتب حديث و رجال بررسى نموده و در پايان، نظر خود را درباره وى بيان كرده است[۹]سپس خلاصه‌اى از آنچه را در كتب ملل و بررسى فِرق مذهبى درباره عبدالله بن سبا و سبئيه آمده است، آورده و اين مطالب را با افسانه‌هاى مشابه كه در طول چهارده قرن در كتب و مدارک اسلامى نقل گرديده تطبيق و مقايسه كرده است. آنگاه اين فصل را نيز با يك بحث تحقيقى از سير و تحولى كه در طول چندين قرن در معنى و مفهوم اين الفاظ سه‌گانه به وجود آمده است، به پايان برده است[۱۰]
وضعيت كتاب
در انتهاى هر جلد، پس از ذكر منابع، فهارس موضوعات، اعلام، شعوب و قبائل، آيات، احاديث، اشعار، بلدان و امكنه، وقايع و ايام تاريخى، كتب و موضوعات آمده است.
توضيحاتى پيرامون برخى مطالب، اعلام و منابع مطالب در پاورقى صفحات ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمات و متن كتاب.