صلاة الجمعة: رسالة فقهية في وجوب صلاة الجمعة عيناً و تعييناً
| صلاة الجمعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسینی طهرانی، سید محمدحسین (نويسنده) حسینی طهرانی، سید محمدمحسن (محشی) |
| عنوان‌های دیگر | رسالة فقهية في وجوب صلاة الجمعة عيناً و تعييناً |
| ناشر | عرش انديشه |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1428ق |
| شابک | 978-964-9924-32-8 |
| موضوع | نماز جمعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 187/5 /ح5ص8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
صلاة الجمعة: رسالة فقهية في وجوب صلاة الجمعة عيناً و تعييناً، اثر سید محمدحسین حسینی تهرانی (متوفی 1416ق) کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع فقه امامی. سید محمدمحسن حسینی تهرانی (متوفی 1440ق) بر این اثر تعلیقه زده است. نظر مصنف بر وجوب تعیینی نماز جمعه است عقداً و اجتماعاً بدون هیچ شرطی در آن به نحو واجب مشروط مانند حج و نماز به نسبت به استطاعت و وقت؛ بلکه ازنظر او نماز جمعه در ظرف حضور امام(ع) و یا در تحقق حکومت شرعی اسلامی حقه، به نحو واجب مطلق است به نسبت به شروط وجود و تحقق در خارج و صحت، مانند طهارت و استقبال به قبله و پوشیدن لباس پاک به نسبت به نماز. علامه تهرانی معتقد است حکم به وجوب قیام برای تحقق حکومت اسلامی بر کافه مسلمانان حکمی است لازم که قابل‌تردید و تبدیل به حکم دیگری نیست. او ملتزم به ترتب گناه و عصیان بر مسلمانان در هنگام عدم قیام به این فریضه است تا این‌که این حکومت منعقد شود و تحقق یابد. بنا بر فتوای ایشان نماز جمعه: فریضه واجب علی الاطلاق بر کافه مسلمانان است بدون هیچ شرطی چه در عقد و چه در اجتماع، ولی شرط تحقق و صحت آن حضور حاکم جامع شرایط فتوای مبسوط الید و الاختیار است.[۱]
ساختار
کتاب دارای مقدمه، محتوای مطالب در پنج فصل و خاتمه است.
گزارش محتوا
درباره نماز جمعه روایاتی داریم که ظاهرشان متخالف است. اختلاف میان ظاهر روایات نماز جمعه سبب اختلاف آرای فقها شده است؛ برخی با استناد به بعضی از ادله، فتوا به حرمت مطلق آن در زمان غیبت داده‌اند، برخی دیگر نماز جمعه را بر نماز ظهر ترجیح داده‌اند، برخی مطلقاً قائل به تخییر شده‌اند و در مقابل این نظر، قول به وجوب تعیینی مطلق در عقد و اجتماع وجود دارد. علامه سید محمدحسین تهرانی نیز در این میان، نظر خاص خودش را دارد که از سایر فتاوا متفاوت و منحصربه‌فرد است؛ نظر مصنف بر وجوب تعیینی نماز جمعه است عقداً و اجتماعاً بدون هیچ شرطی در آن به نحو واجب مشروط مانند حج و نماز به نسبت به استطاعت و وقت. بلکه از نظر او نماز جمعه در ظرف حضور امام(ع) و یا در تحقق حکومت شرعی اسلامی حقه، به نحو واجب مطلق است به نسبت به شروط وجود... علت چنین حکمی این است که برخی روایات آن را بیان می‌کنند. ایشان این حکم را مقتضای جمع میان این دسته از روایات و روایات دیگری که مطلق در وجوب نماز جمعه و آبی از تقیید(تقیید ناپذیر) هستند، می‌داند.[۲]
مصنف، اعتقاد جازم به لزوم ایجاد حکومت اسلامی داشته و آن را در وجوب مانند سایر فرایض، بلکه بالاتر از آن‌ها و مؤکدتر و لازم‌تر بر امت اسلامی به وجوب عینی تعیینی می‌داند. او با بیان بدیع نافذش در قلوب پس از رجوعش از نجف اشرف شروع به نشر و تبلیغ این اندیشه در جلسات هفتگی‌اش کرد. وی این بحث را به‌قدری مستدل بیان می‌کرد که اگر شخصی مخالف نظر او در این جلسات حاضر می‌شد، تغییر رأی می‌داد.[۳]
این اثر حاصل تدریس و تدرس نویسنده در مدت اشتغالش به دروس اسلامی در نجف اشرف است. وی این باب را نزد آیت‌الله سید محمود شاهرودی (متوفی 1353ش) درس گرفت و در آن زمان نظر استادش بر عدم وجوب نماز جمعه در زمان غیبت بود. ولی علامه تهرانی در اثنای مباحثه با استادش سید محمود شاهرودی، او را قانع کرد تا از این نظر برگردد و به وجب تعیینی آن قائل شود ولی ازآنجایی‌که تصور می‌کرد اجماعی بر عدم وجوب وجود دارد، از فتوا دادن در وجوب آن، امتناع کرد. به‌هرحال ایشان در اواخر عمرشان از فتوای به حرمت و بطلان در زمان غیبت، به رجحان فی کل حال و مجال، تغییر نظر داد.[۴]
پس از مقدمه مفصلی که در کتاب شاهدیم، در فصل اول کتاب روایات وارده درباره نماز جمعه ارائه می‌شود.[۵] در فصل دوم کتاب، اقوال اصحاب حول مسئله نماز جمعه مطرح می‌گردد. نویسنده ابتدا این بحث را مطرح می‌کند که ترک نماز جمعه مساوق ذهاب روح اسلام و حقیقت آن است. او سپس اختلاف علما در این مسئله به چهار قول را ذکر می‌نماید.[۶] سومین فصل کتاب در بیان ادله مصنف در قولی است که اختیار کرده است؛ او چهار دلیل بر نظریه مختار خودش را به همراه اشکالات بر این ادله و پاسخ به این اشکالات، بیان می‌نماید.[۷] او چهارمین فصل کتاب را در توضیح ادله مشترکه میان قائلین به عدم وجوب تعیینی نماز جمعه، ارائه می‌کند. علامه تهرانی، چهار دلیل آنان از اصل و اجماع و سیره و روایات را ذکر می‌کند و در بخش روایات، استدلالشان به پنج دسته از روایات را ذکر کرده و پاسخ می‌گوید.[۸] در پنجمین فصل کتاب، ادله قائلین به وجوب تخییری نقد و بررسی می‌شود؛ نویسنده دو دلیل از آنان در وجوب تخییری یعنی اطلاقات وارده در مقام و روایت زراره را ذکر کرده و پاسخ می‌گوید. وی سپس به بیان کیفیت تقیه در زمان صادقین(ع) می‌پردازد و در پایان این فصل، مطالب کتاب را جمع‌بندی می‌کند.[۹] خاتمه کتاب، در بیان شرایط نماز جمعه است.[۱۰]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای اثر ذکر شده است و سایر فهرست‌ها یعنی فهرست‌های آیات، احادیث، اشعار، اعلام (به ترتیب الفبا) و منابع و مصادر، در انتهای اثر.
پاورقی‌های کتاب علاوه بر ذکر ارجاعات حاوی مطالبی در شرح محتوای مطالب کتاب است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.