صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آنها در تحلیل زبان فارسی

صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آنها در تحلیل زبان فارسی
پدیدآوران	ارکان، فائزه (نویسنده) حیدرپور بیدگلی، تهمینه (نویسنده)
ناشر	سمت
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎6ـ2097ـ02ـ600ـ978
کد کنگره	‏

صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آنها در تحلیل زبان فارسی تألیف فائزه ارکان، تهمینه حیدرپور بیدگلی؛ در مطالعات صرفی زبان فارسی از گذشته تاکنون، مسائل مختلفی در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته که به روشن‌شدن جنبه‌هایی از صرف این زبان کمک کرده است. بدین منظور در این کتاب نیز موضوعات اصلی صرف زبان فارسی از منظر چند رویکرد نظری توصیف و تحلیل شده تا گامی کوچک برای بومی‌سازی مطالعات زبانی در حوزۀ صرف برداشته شود.

ساختار

کتاب در ده فصل تدوین شده است.

گزارش کتاب

صرف یکی از حوزه‌های نظام زبان است که در آن به مطالعۀ ساختار کلمه، روابط بین کلمات و واژه‌سازی در زبان پرداخته می‌شود. مطالعۀ صرف از آن‌رو اهمیت دارد که موضوع اصلی آن «کلمه» نقش محوری در تحلیل ساختار زبان‌ها دارد؛ به طوری که در سیر مطالعات زبانی، توصیف «کلمه» مبنای تدوین دستور در شماری از زبان‌ها بوده است. افزون بر این، واژه‌سازی موضوع دیگری در این حوزه است که مورد توجه زبان‌شناسان در همۀ مکاتب زبان‌شناختی بوده است، بدین علت که به روشن شدن جنبه‌های دیگر زبان کمک می‌کند. همچنین این حوزه از زبان به دنبال تدوین نظریه‌ای جامع دربارۀ ساختار کلمه در همۀ زبان‌هاست.

موضوع مطالعات صرفی یک زبان، بررسی و توصیف ساختار درونی کلمات، واحد تحلیل ساخت صرفی ـ واژه یا تکواژ ـ در آن زبان، فرایندهای واژه‌سازی، زایش کلمات جدید، روابط بین کلمات در خانواده‌های اشتقاقی و نیز روابط بین صورت‌های کلمه در صیغگان تصریفی آن زبان است. افزون بر این، حوزۀ صرف یک زبان با حوزه‌های دیگر زبان یعنی واج‌شناسی، نحو و معناشناسی نیز تعامل دارد؛ به این دلیل که زبان همچون شبکۀ به‌هم‌بافته‌ای است که زیرنظام‌های آن با وجود استقلال، از جهاتی به یکدیگر وابسته هستند. البته میزان این وابستگی‌ها در رویکردهای نظری صرفی متفاوت بوده که ضروری است در مطالعات صرفی مورد توجه قرار گیرند.

در مطالعات صرفی زبان فارسی از گذشته تاکنون، مسائل مختلفی در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته که به روشن‌شدن جنبه‌هایی از صرف این زبان کمک کرده است. بدین منظور در این کتاب نیز موضوعات اصلی صرف زبان فارسی از منظر چند رویکرد نظری توصیف و تحلیل شده تا گامی کوچک برای بومی‌سازی مطالعات زبانی در حوزۀ صرف برداشته شود.

این کتاب از دو بخش با ده فصل شکل یافته است. در فصل‌های اول تا سوم، مقدمه‌ای کوتاه دربارۀ حوزۀ صرف و جایگاه آن در زبان‌شناسی معاصر، مفاهیم بنیادی در این حوزه و سپس پیشینه‌ای دربارۀ مطالعات صرفی پیش‌زایشی تا پایان ساخت‌گرایی و مراحل آغازین دستور زایشی تا دهۀ هفتاد میلادی در قرن بیستم آورده شده است.

در بخش دوم و فصل‌های چهارم تا هفتم کتاب، مبانی نظریه‌های صرفی معاصر تأثیرگذار معرفی و توضیح داده شده‌اند؛ از جمله صرف تکواژبنیاد، صرف واژه‌بنیاد، صرف توزیعی و نیز رویکردهای صرفی غیرخطی (مانند صرف بهینگی) که در نیمۀ دوم قرن بیستم در راستای دستور زایشی شکل گرفته‌اند و مهم‌تر آنکه پس از معرفی این نظریه‌ها در هر فصل، صرف زبان فارسی به شکل عملی تا حد امکان، در چارچوب این نظریه‌ها و رویکردهای نظری تحلیل شده است. در فصل هشتم در چارچوبی غیرزایشی، صرف ساختی و کاربرد آن در تحلیل صرف زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل نهم به رویکرد تاریخی در تحلیل صرفی اختصاص یافته و در فصل دهم به تعامل صرف با دیگر حوزه‌های زبان و در نهایت به یافته‌های بررسی‌های صرفی در این کتاب پرداخته شده است. در پایان هر فصل پرسش‌ها و تمریناتی آورده شده تا دانشجو و خواننده با بحث و بررسی به آنها پاسخ بدهد.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات