سجاسی، اسحاق بن ابراهیم
| نام | سجاسی، اسحاق بن ابراهیم |
|---|---|
| نامهای دیگر | طائ‍ی سجاسی، اسحاق بن ابراهیم |
| نام پدر | ابراهیم |
| متولد | تقریبا 570ق |
| محل تولد | سجاس از شهرهای کنونی زنجان |
| رحلت | زنده در سال610ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | فرائد السلوک |
| کد مؤلف | AUTHORCODE08504AUTHORCODE |
اسحاق بن ابراهیم ابو رشید شمس سجاسی (متولد تقریبا 570ق - زنده در سال610ق)، شاعر و نویسنده قرن ششم، معاصر اتابک ازبک فرزند محمدبن ایلدگز از اتابکان آذربایجان است.
ولادت
به نظر مى‌رسد كه مؤلف تقريبا در سال 570 متولد شده است. درباره زادگاه وى نيز مى‌توان گفت چون او در داستان‌پردازى بيشتر از شهرهاى شمالى كشور استفاده كرده و از جاهاى ديگر كمتر نام برده است، بايستى به آن شهرها نسبت به مناطق ديگر آشناتر بوده باشد. زادگاه شمس،«سجاس»از شهرهای کنونی زنجان بوده است.
نویسنده كتاب در تصنيف خود و در نسخه‌هاى موجود از آن به هيچ‌وجه متذكر نام و لقب و يا كنيه خود نگرديده است. تنها در قصيده‌اى درباره اتابك ازبك، از تخلص خود به نام «شمس» ياد مى‌كند:
| خدايگانا «شمس» از پى مدايح تو | بگرد قطب هنر سال‌ها مدار نهار |
مرحوم آقا بزرگ در «الذريعة» از وى با عنوان «اسحاق بن ابراهيم بن ابى الرشيد بن غانم الطائى السجاسى فارسى» ياد كرده است.
مرحوم نفيسى در كتاب «تاريخ نظم و نثر در ايران و در زبان فارسى» مى‌نويسد: اسحاق بن ابراهيم ابوالرشيد كه در اواخر قرن ششم و اوائل قرن هفتم زيسته و مؤلف كتابى است در حكايات و....
در هر حال درين منابع و گاهى به نقل از يكديگر، بيشتر، نگارش كتاب به شمس سجاسى نسبت داده شده اما به باور مصححان نسخه حاضر در برنامه، در اين مطلب جاى ترديد هست.
نویسنده در سال 610 ق حین تألیف کتاب چهل داشته است.
درباره مذهب وى، با توجه به قرائنى كه وجود دارد، بايد از معتقدان مذهب شافعى بوده باشد. البته در مقدمه نسخه پاريس كتاب، وى شيعى به شمار آمده و شايد اين نظريه متكى به احترام زائد الوصف نویسنده كتاب به امیرالمؤمنین على(ع) و استنادهاى بسيار به اقوال آن حضرت است. در عين حال، در خطبه كتاب ستايشى شايسته از خلفاى راشدين به عمل آورده و آنان را به نيكى ستوده است و چون چنين ستايشى در زبان اكثر دانشمندان اهل تسنن است نشايد نویسنده را از ديگران مستثنا كرد و با اين همه وى را شيعى به‌شمار آورد. از اين گذشته در مواردى چند سنى بودن وى آشكار مى‌شود و نيز در تحليلات و تعبيرات اخلاقى به افعال و اقوال بعضى از بزرگان اهل تسنن و دشمنان تشيع تمسك مى‌جويد.
وفات
آنگونه که از مطالعه‌ی کتب مختلف در رابطه با ایشان بر می‌آید ایشان در سال (606ق) در قید حیات بوده‌اند و از نویسندگان و عارفان قرن هفتم به شمار می‌آید.شمس سجاسی، مراد و پیر بزرگانی چون اوحدالدّین کرمانی و شمس تبریزی بوده است. مقبره‌ی این بزرگ مرد،چنان که«حمدالله مستوفی»در کتاب ترهه القلوب آورده است، در مقبره الشعرای سرخاب تبریز، در کنار خاقانی، ظهیر فاریابی و فلکی شروانی است.