سلوة الأنفاس و محادثة الأكياس بمن أقبر من العلماء و الصلحاء بفاس
| سلوة الأنفاس و محادثة الأکياس بمن أقبر من العلماء و الصلحاء بفاس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کتانی، محمد بن جعفر (نویسنده)
کتاني، عبدالله کامل بن محمدطيب (محقق) کتاني، حمزه بن محمدطيب (محقق) کتاني، محمدحمزه بن محمدعلي (محقق) |
| ناشر | دار الثقافة |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1385ش , 1425ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | 1.فاس - آثار تاریخی
2.فاس - سرگذشت‌نامه 3.مجتهدان و علما - فاس - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | DT 329 /ف2ک2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سلوة الأنفاس و محادثة الأکیاس بمن أقبر من العلماء و الصلحاء بفاس، اثر ابوعبدالله محمد بن جعفر بن ادریس کتانی (1345-1274ق)، کتابی است در شرح حال علما، صلحا و بزرگانی که در فاس (از شهرهای مراکش) مدفون گردیده‌اند.
کتاب به زبان عربی و در نیمه دوم قرن چهاردهم هجری نوشته شده است.
تحقیق کتاب توسط عبدالله کامل بن محمدطیب کتانی، حمزة بن محمدطیب کتانی و محمدحمزة بن محمدعلی کتانی صورت گرفته است.
ساختار
کتاب با مقدمه‌ای از ادریس کتانی، مقدمه‌ای از محققان و مقدمه‌ای از مؤلف آغاز شده و متن اصلی دربردارنده نزدیک به دو هزار شرح حال می‌باشد که در چهار جلد، عرضه شده است.
نویسنده در ترتیب افراد، اسلوب بدیعی را اتخاذ نموده است؛ بدین ترتیب که از شرح حال کسانی که در جامع شرفاء فاس (ضریح ادریس ازهر بانی فاس)، مدفونند آغاز کرده و آن را به عنوان مرکز قرار داده و سپس به صورت دور حلزونی و به صورت میدانی، شرح حال باقی افراد مدفون در کوچه‌ها و محله‌های شهر را ذکر کرده و آنگاه به کسانی که خارج از سور شهر دفن شده‌اند تا شعاع ده‌ها کیلومتر، پرداخته است[۱]
نویسنده در تدوین این کتاب، از آثار فراونی استفاده کرده است که برخی از آن‌ها عبارتند از: «التشوف إلی معرفة رجال التصوف» ابوالحجاج یوسف بن یحیی بن عیسی؛ «التشوف فی معرفة أهل التصوف» عبدالرحمن بن اسماعیل تادلی؛ «العبر و دیوان المبتدأ و الخبر فی أیام العرب و العجم و البربر و من عاصرهم من ذوی السلطان الأکبر» عبدالرحمن بن محمد بن محمد بن محمد بن حسن بن خلدون حضرمی؛ «المقصد الوریف و المنزع اللطیف فی ذکر صلحاء الریف» عبدالحق بن اسماعیل خزرجی بادسی؛ «بغیة السالک فی أشرف المسالک» ابوعبدالله محمد بن محمد بن احمد بن عبدالرحمن بن ابراهیم انصاری ساحلی و..[۲]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن توضیح نام و موضوع کتاب، به ذکر اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن پرداخته شده است که برخی از آن‌ها، عبارتند از: شماره گذاری تراجم؛ ابراز عناوین اصلی و فرعی‌ای که مؤلف ابراز نفرموده؛ مشخص کردن آیات قرآن به خطی غیر از خط نص کتاب؛ اضافه کردن سه فهرست (فهرست الفبایی مترجمین، اعلام النساء و فهرست کلی ابواب) به کتاب، افزون بر فهرست موضوعات و..[۳]
در مقدمه مؤلف، ضمن اشاره به موضوع کتاب، ابتدا به مطالبی همچون دار علم و فقه و حدیث بودن سرزمین فاس و برخی از حالات شیخ مولانا عبدالسلام بن مشیش، ابوسلهام و ابوبکر ذوالجائزه پرداخته شده و سپس فواید تعریف حالات و شرح حال علما و اولیا، ذکر گردیده است. در ادامه، به نویسندگانی که پیرامون اعیان و علمای فاس آثاری را به رشته تحریر درآورده‌اند، اشاره شده و سپس روش نویسنده در تألیف کتاب، توضیح داده شده است.
پیش از آغاز مطالب کتاب، سه موضوع به عنوان مقدمه، مطرح گردیده است که به ترتیب عبارتند از: ترغیب بر تبرک جستن به ذکر و یاد صالحان و علمای عامل و استماع اخبار ایشان و استفاده و لذت از سیرت و نحوه زندگی ایشان؛ حکم زیارت و ذکر بعضی از فضایل و فواید آن و کیفیت زیارت و آداب آن[۴]
اولین شرح حال، مربوط به مولا ادریس انور، بانی فاس، متوفی 213ق می‌باشد که ضمن شرح حال وی، به فضایل شهر فاس نیز اشاره شده است[۵]
از جمله ویژگی‌های کتاب، آن است که شرح حال‌های مذکور در آن، از لحاظ حجم و میزان مطالب، متفاوت می‌باشد؛ به گونه‌ای که برخی بسیار مختصر و کوتاه بوده (از جمله شرح حال: عبدالله وازانی، حسن هواری[۶]؛ علی بن ادریس تبر، محمد بن عبدالله وازانی، تهامی بن محمد وازانی، طیب بن محمد وازانی[۷]؛ جعفر بن طالب بن سوده مری، عبدالواحد بن احمد سوده مری[۸]) و برخی نیز تقریبا مفصل و طولانی می‌باشد (مانند شرح حال: ابویعزی هزمیری[۹]، احمد بن محمد تجانی[۱۰]، عبدالرحمن بن علی مک بنودی[۱۱]و عبدالله بن محمد یزرور[۱۲]) که به نظر می‌رسد این امر، به دلیل جایگاه و اهمیت اشخاص و میزان اطلاعی است که نویسنده از شرح حال ایشان داشته است.
از دیگر اشخاص معرفی شده در کتاب، می‌توان از عبدالله بن ابراهیم قلیز[۱۳]، ولید بن ابوالقاسم عراقی[۱۴]، محمدمهدی بن محمد بن حاج سلمی[۱۵]، علی بن علی جذوبی[۱۶]، احمد غماری[۱۷]، احمد بن عربی بن سلیمان[۱۸]و عبدالرحمن بن عبدالعزیز کتانی[۱۹]نام برد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد قرار گرفته و جلد چهارم، به فهارس مجموعه اختصاص یافته است. این فهارس عبارتند از فهرست آیات؛ روایات؛ اعلام فردی؛ اعلام غیر مترجمین؛ اعلام گروهی؛ اعلام جغرافیایی؛ اشعار؛ اشطار؛ اراجیز؛ موشحات؛ ازجال؛ عناوین کتب و نصوص؛ تصویبات و فهرست فهارس.
پاورقی‌ها توسط محققین نوشته شده و در آن‌ها به توضیح برخی از کلمات متن پرداخته شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج3، ص575
- ↑ ر.ک: همان، ص491
- ↑ مقدمه محقق، ج1، ص{L v- IX L}
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج1، ص12-70
- ↑ ر.ک: همان، ص71-84
- ↑ همان، ص107
- ↑ همان، ص108
- ↑ همان، ص125
- ↑ همان، ص186
- ↑ همان، ص196
- ↑ همان، ص204
- ↑ همان، ص235
- ↑ همان، ص246
- ↑ همان، ص248
- ↑ همان، ص267
- ↑ همان، ص272
- ↑ همان، ص307
- ↑ همان، ص330
- ↑ همان، ص334
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.