سفرنامه بابوشکین؛ هیئت سیاسی یفیم آدریانوویچ بابوشکین در ایران

سفرنامۀ بابوشکین؛ هیئت سیاسی یفیم آدریانوویچ بابوشکین در ایران (برگی ارزشمند و منتشرنشده از تاریخ دیپلماسی شوروی سابق) تألیف میخائیل واسیلیویچ پاپوف؛ ترجمه محمد نائب‌پور؛ به بررسی مأموریت هیئت سیاسی-تجاری شوروی به ریاست بابوشکین در ایران (1918-1919) می‌پردازد. این کتاب با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع انگلیسی، به تشریح مناسبات سیاسی ایران و شوروی در آن دوره، یکه‌تازی انگلیس در ایران، و تلاش‌های انقلابیون روس برای زدودن خاطرات سلطه تزاری می‌پردازد. هدف اصلی این هیئت، برکناری کنسول تزاری و خرید کالاهای مورد نیاز برای ترکستان شوروی بود. کتاب همچنین به بررسی چگونگی خروج ارتش تزاری از ایران و اشغال مناطق مرزی توسط انگلیسی‌ها می‌پردازد.

سفرنامۀ بابوشکین؛ هیئت سیاسی یفیم آدریانوویچ بابوشکین در ایران (برگی ارزشمند و منتشرنشده از تاریخ دیپلماسی شوروی سابق)
پدیدآوران	پاپوف، میخائیل واسیلیویچ (نویسنده) نایب‌پور، محمد (مترجم)
عنوان‌های دیگر	هیات سیاسی یفیم آدریانوویچ بابوشکین در ایران برگی ارزشمند و منتشر نشدە از تاریخ دیپلماسی شوروی سابق.
ناشر	نگارستان اندیشه
مکان نشر	تهران
سال نشر	1396
شابک	‎8ـ31ـ8273ـ600ـ978
موضوع	ايران - ب‍اب‍وش‍ک‍ی‍ن‌,Babushkin,، ی‍ف‍ی‍م‌آن‍دری‍ان‍ووی‍چ‌,, Efim Andrianovich,، ۱۸۸۰ - ۱۹۲۷م.,a01,a01,ba,ایران ,روسیه شوروی,ایران ,روسیه شوروی, -- روابط خارجی , -- روابط خارجی, -- تاریخ , -- تاریخ, -- روسیه شوروی, -- ایران, -- قاجاریان، ۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ق., -- ۱۹۲۰-۱۹۱۸م.,nli,nli,nli,nli
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	DSR ۱۳۲۴/ر۹پ۹

ساختار

این کتاب از چهار فصل و بخش‌های متعدد تشکیل شده است.

گزارش کتاب

در سال 1918 میلادی جمهوری ترکستان هیئتی سیاسی ـ تجاری را به ریاست یفیم آدریانوویچ بابوشکین رهسپار ایران کرد. در یادداشت‌های رسمی دولت شوروی که برای بریتانیای کبیر ارسال شده اسامی ‌رییس و اعضای این هیئت اعزامی‌آمده، ولی تاریخ و سرگذشت این هیئت تاکنون مورد بررسی جدی قرار نگرفته و ناشناخته مانده است. این اثر به اولین هیئت سیاسی و دیپلماتیک روسیه شوروی اختصاص دارد که در گیرودار جنگ‌های میهنی از ترکستان شوروی به ایران اعزام شد. بابوشکین انقلابی کهنه‌کار ریاست این گروه را برعهده داشت. ارزشمندترین اطلاعات برای تشریح و تبیین مناسبات این دولت جوانِ سوسیالیستی در مجموعۀ چندجلدی «اسناد مناسبات خارجی روسیه شوروی» وجود دارد که توسط وزارت امور خارجه به رشتۀ تحریر درآمد. اطلاعات ارزشمندی که در این کتاب گرد ‌آمده از منابع پراکنده و گوناگونی اخذ شده است: منابع بایگانی دولتی ازبکستان شوروی (سابق) که توسط مدیریت بایگانی در اختیار مؤسسه شرق‌شناسی فرهنگستان علوم شوروی (سابق) قرار گرفته؛ پژوهش‌های ارزشمند میتروخین که مدت پنج سال در بایگانی ملی کشور هند کار کرده و مدارکی را در این‌باره جمع‌آوری کرده و در اختیار نویسنده قرار داده است؛ این اطلاعات، عمدتاً گزارش‌های محرمانه کارگزاران انگلیس در هند را شامل می‌شود. همچنین از تعدادی منابع انگلیسی و کتاب‌هایی که درباره این مأموریت سخن گفته‌اند نیز استفاده شده است.

پیش از این هم هیئت‌هایی از روسیه شوروی به ایران آمده بود؛ از جمله هیئت سیاسی کالامیتسف که اعضای آن کشته یا اعدام شدند. اما هیئت سیاسی بابوشکین تنها گروه سیاسی بود که با پای پیاده از مرزهای شمال شرق به ایران آمدند.

هیئت سیاسی بابوشکین اولین هیئت اعزامی از شوروی (ترکستان) به خارج از مرزهای آن کشور بود که توانست به ایران بیاید. این هیئت از مرزهای شمال شرق وارد شدند. هدف اصلی از اعزام این هیئت به خراسان برکناری کنسول تزاری (نیکولسکی) و خرید کالاهای مورد نیاز برای ارسال به ترکستان شوروی برشمرده شده است. متن اثر در واقع شرح مناسبات سیاسی ایران و شوروی در قالب ارسال نمایندگان سیاسی به ایران و سوءرفتارهای دولت ایران است: دولتی که در چنگال استعمارگران انگلیس گرفتار آمده و در نهایت مجبور است قرارداد 1919 میلادی را امضا کند و تسلیم شود.

قلمرو زمانی این حوادث اواخر سال 1917 تا سال 1919 را دربر دارد. نویسنده بر پایه اسناد و مدارک تلاش دارد تصویری از یکه‌تازی انگلیس‌ها در سراسر ایران و آنچه منجر به اشغال تمام و کامل ایران و آماده‌سازی زمینه برای تحمیل قرارداد 1919 شد، ارائه دهد. ایران در این ایام میدان عملیات سوق‌الجیشی انگلیس‌ها و عرصه ترکتازی آنان از خراسان به قلب ترکستان بود. در داخل هم تلاش‌های همه‌جانبه برای به‌نتیجه رساندن و امضای قرارداد 1919 به سرسپردگی وثوق‌الدوله جریان داشت.

از دیگر نکته‌های مهم تلاش همه‌جانبۀ انقلابیون روس یا بلشویک‌ها در مجامع عمومی و صدور اعلامیه‌ها با هدف زدودن خاطرات ناخوشایند سلطه تزارها از ذهن ملت ایران است که بنا بر دلایل مختلف از جمله نفوذ انگلیسی‌ها در ایران مورد بی‌توجهی قرار گرفت.

نحوۀ خروج ارتش تزاری از ایران به دلیل وقوع انقلاب 1917 م(اواخر 1917 و آغاز 1918) بنا به دستور دولت مرکزی و اشغال هم‌زمان منطقه مرزی خراسان به‌ویژه شهر مقدس مشهد و تمام ناحیه مرزهای شرقی ایران از دریای پارس تا سواحل کاسپین توسط انگلیسی‌ها، شرایط و زمینه‌ها در این کتاب تصویر شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات