سخن عشق: دیدگاه‌های امام خمینی(ره) و ابن عربی
| سخن عشق: دیدگاه‌های امام خمینی(ره) و ابن عربی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طباطبایی، فاطمه (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ديدگاه‌هاي امام خميني(س) و ابن عربي [درباره عشق] |
| ناشر | مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(س). پژوهشکده امام خميني(س) و انقلاب اسلامي |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1388ش. |
| چاپ | چاپ دوم |
| شابک | 964-93716-0-5 |
| موضوع | خميني، روح الله، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهوري اسلامي ايران، 1279 - 1368 - نظريه درباره عشق (عرفان)
ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. الفتوحات المکيه - نقد و تفسير ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. فصوص الحکم - نقد و تفسير ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. - نقد و تفسير |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ع5س2 / 1574/5 DSR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سخن عشق، عنوان اثری است یک‌جلدی به زبان فارسی از فاطمه طباطبایی، با موضوع عرفان نظری. کتاب حاضر با رویکردی علمی دانشگاهی به بررسی دیدگاه‌های عرفانی امام خمینی(ره) و مقایسه آن با دیدگاه‌های عرفانی محیی‌الدین بن عربی پرداخته است. در این اثر پژوهشی واژه عرفانی عشق از دیدگاه این دو متفکر اسلامی مورد بحث قرار گرفته و تلاش گردیده تا نقاط اشتراک و افتراق آن دو باهم مقایسه شود تا بتواند مورد استفاده دانش‌پژوهان رشته عرفان و کلیه محققین علاقه‌مند به این حوزه قرار گیرد.
این اثر حاصل تحقیق و تتبع چندساله نویسنده در دوره دکتری عرفان اسلامی است.
ساختار
کتاب یک جلد دارد و حاوی پیشگفتار ناشر، مقدمه دکتر علی شیخ‌الاسلامی، دیباچه نویسنده و محتوای مطالب در 3 فصل است.
گزارش محتوا
«سخن عشق» یکی از آثاری است که با رویکردی علمی دانشگاهی به بررسی دیدگاه امام خمینی(ره) و مقایسه آن با دیدگاه محی‌الدین عربی پرداخته است. واژه عرفانی «عشق» از دیدگاه این دو متفکر بزرگ اسلامی مورد بحث قرار گرفته و تلاش گردیده نقاط اشتراک و افتراق آن دو باهم مقایسه شود، تا بتواند مورد استفاده دانش‌پژوهان رشته عرفان و کلیه محققین علاقه‌مند به این حوزه قرار گیرد.[۱]
در مقدمه دکتر علی شیخ‌الاسلامی در توضیح کتاب آمده: هدف غایی سخن عشق این است که به تبیین و توضیح نگاه عارفانه بپردازد و آرای عارفان عالی‌قدر که قوس نزول و صعود عرفان نظری و عملی را با محبت توجیه می‌کنند باز نماید و چون دامنه این بحث مهم و محوری بسیار گسترده است، نگارنده گران‌قدر با حسن انتخاب به بیان آرای دو چهره نامدار عرفان اسلامی بسنده کرده است. نخست از دیدگاه زیبا و دلپذیر حضرت امام راحل که در میان ابعاد و آفاق جامع و وسیع شخصیت وی، وجهه عرفانی ایشان از برتری و برجستگی خاصی برخوردار است، پرداخته و آنگاه با به‌گزینی از آثار محی‌الدین عربی که واضح و مدون عرفان نظری است و با تکیه بر فصل 137 از فصول فتوحات، نظریه دقیق و عمیق وی را توضیح داده است که با امعان نظر در مجموعه‌این اثر می‌توان به حوصله، دقت و توفیقی که مؤلف در تألیف و تطبیق مطالب داشته است، وقوف یافت.[۲]
این کتاب در سه فصل اصلی تنظیم یافته است که فصل اول آن دارای پنج گفتار و شامل تعریف عشق، سیر تحول تاریخی و کاربردی آن، انواع و درجات محبت، عشق، راز آفرینش و بالاخره انگیزه‌های عشق‌آفرین، است.[۳]
فصل دوم که حاوی نه گفتار است به دیدگاه‌های آموزنده و ارزنده امام خمینی(ره) درباره محبت و فطری بودن آن پرداخته است. در بخش عشق و آفرینش در بیان نظر امام آورده: از دیدگاه امام نظام آفرینش نظامی محکم و متقن و علت فاعلی و غایی آن واحد و خداوند فاعل بالحب است... و همین حب ذاتی است که مدیر و مدبر ملک و ملکوت است و اگر این حب ذاتی نبود از ایجاد و ابقاء خبری نبود.[۴]
فصل سوم کتاب در بیان محبت از دیدگاه محی‌الدین است که دارای چهارده گفتار است و در هر بخشی به طرز نگاه این عارف نامی به مسأله محبت و ابعاد و انواع آن پرداخته و نکات لطیف و ظریفی را بیان کرده است از آن جمله در فواید عشق و محبت آورده که حب الهی انسان را کلمة‌الله می‌کند، مقام خلیفة‌اللهی او را ظهور می‌بخشد و جامه جامعیت ضدین را بر اندام او می‌پوشاند و او را مظهر صفات و راهنمای جلال و جمال حق می‌سازد و درک وجوب وجود حق را بر او آسان می‌نماید. در بخش اوصاف محب، باریک‌اندیشی‌های روانشناسانه ابن عربی را در صفاتی چون نحول، ذبول، غرام، شوق، هیام، و زفرات باز کرده است و از بخش‌های افق‌گشای این فصل، بخش خدا بر سریر عشق عارفان است که ابن عربی بیش از چهل ویژگی را برای محب الهی به دو معنی ذکر کرده است و دقت در این بخش خواننده را به عمق و وسعت نظر این شخصیت متضلع در ساحت عرفان، مطمئن می‌کند. باری مطالب کتاب سخن عشق به همین سه فصل خلاصه نمی‌شود و مؤلف محترم به بیان سلسله مباحث فرعی و جنبی سودمند و آموزنده‌ای پرداخته که بر حسن و کمال کتاب افزوده است.[۵]
روش تحقیق
نویسنده در دیباچه کتاب درباره روش تحقیق آن آورده: برای مختصر آشنایی خواننده به سبک کار و شیوه تألیف این اثر یادآور می‌شود که در فصل اول به کلیات می‌پردازیم و تا حدودی با تعریف و تاریخ تحول تکامل مقوله محبت آشنا می‌شویم، مآخذ نوشتار ما چنانکه در فهرست منابع آمده از کهن‌ترین و اصیل‌ترین مراجع تاریخ عرفان اسلامی است و سعی بر این بوده است که از دورترین زمان، مقوله محبت و عشق را از دیدگاه عارفان برجسته و صاحب اثر بشناسیم و این مسیر را تا به روزگار امام، که عنایت خاصی به این مطلب اساسی عرفان دارند، دریابیم و به اختصار، اما به روشنی، این مقوله را برای خوانندگان تبیین کنیم. هرچند از منابع و مآخذ فارسی، مهم‌ترین و معتبرترین و کهن‌ترین آن‌ها را برگزیده‌ایم، اما به آن‌ها بسنده نکرده مآخذ عربی را نیز مرجع قرار داده‌ایم و اگرچه اصل موضوع بحث ما به قلمرو فکری دو شخصیت برجسته عرفانی متعلق می‌شد اما برای اتقان و استحکام بیشتر تحقیق، از منابع دیگر نیز استفاده شده است.
در فصل دوم نیز، اگرچه ادعای همراهی با امام دعوی بزرگی است و خود به این امر عنایت داشته‌ام، اما قرابت خانوادگی و ارتباط عمیق و دائمی من با ایشان و همچنین مشاهده حالات و مقامات معنوی معظم له و نیز مخاطب برخی از مطالب عرفانی ایشان بودن _هرچند گهگاه و با لطافت و ظرافت خاصی به طعن و طنز از فلسفه و عرفان‌آموزی من هم یاد کرده‌اند_ مرا بر آن داشت تا با دقت بیشتری به مطالعه این مبحث در آثار ایشان بپردازم. شیوه کار در این فصل، علاوه بر دریافت‌های شخصی، تکیه بر مهم‌ترین آثار عرفانی بخصوص دیوان ایشان بوده که مطالب ناب عرفانی به‌صورت منظوم بیان شده است. سعی نویسنده بر آن بوده است که با نظام بخشیدن به موضوع محبت و ذکر شواهدی شعری از دیوان امام به پژوهندگان یاری رساند و با فصل‌بندی چند عنوان اساسی‌تر، همچون تعریف عشق و محبت، فطری بودن محبت، انواع محبت، نقش عشق در سیر و سلوک و... شناخت محب و محبوب و بالاخره موضع محبت را در تکوین و تشریع و نیز شناخت تلقی امام از این مقوله به عالم عرفان ابن عربی قدم بگذارم. بدین ترتیب با استمداد از روح بلند و برکت آثار ایشان در این مسیر پرپیچ و خم گام نهاده و به فصل سوم کتاب، محبت از دیدگاه ابن عربی پرداخته‌ام. سعی نگارنده بر این بوده تا توازن و تناسب مباحث امام با مطالب محی‌الدین را حفظ نماید و اگر در این فصول عناوین تکراری به چشم می‌خورد، از این بابت است که تأکید شود به این مقوله از همان دیدگاهی نگریسته شده که امام ما را به آن هدایت فرموده‌اند. آنچه از مطالعه دیدگاه‌های ابن عربی درباره محب بر می‌آید، این است که فضای تجربی این عارف نامدار آن‌قدر گسترده و شگفت‌انگیز است که گاهی حتی برای آشنایان با اندیشه و عرفان پرسش‌آور می‌شود و در رد و قبول آن به وادی تردید می‌افتند. باری، در این فصل سعی کرده‌ام بسیاری از مباحث پیچیده و درهم‌تنیده او را با نثری ساده و بیانی رسا، روشن و هموار کنم. اما باز هم بر این باورم که به نکات ظریف و این مقوله از دیدگاه ابن عربی، جز با حوصله و دقت نمی‌توان رسید؛ به همین جهت علاوه بر فصل‌هایی همچون تعریف، انواع، درجات، اوصاف و شناخت محب و محبوب و جز آن، فصلی را به شگفت‌انگیزترین داستان‌ها و دریافت‌های عرفانی او اختصاص داده‌ام و با عنوان عاشقانه‌های شهود، این اعجاب‌انگیزی را یادآوری کرده‌ام و در بخش نسبتاً مفصلی به ذکر بیش از چهل ویژگی محبان الهی تحت عنوان خدا، بر سریر عشق عارفان پرداخته‌ام؛ با این امید که این آشنایی اجمالی ما را به دیدگاه‌های دو وزنه وزین عرفان اسلامی در گذشته و امروز نزدیک‌تر سازد.[۶]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای اثر و سایر فهارس فنی و نمایه‌ها در انتهای آن ذکر شده است؛ فهارس فنی شامل منابع، و فهرست‌های آیات، روایات، اشعار و اعلام می‌باشد. این اثر حاصل تحقیق و تتبع چندساله نویسنده در دوره دکتری عرفان اسلامی است. از امتیازات این کتاب علاوه بر مباحث و محتوای والای آن، نثر شیرین و دلنشین نویسنده است.[۷]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه‌ها و متن کتاب.