زبدة الأصول (روحانی - جدید)
| زبدة الأصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | روحانی، سید محمدصادق (نویسنده) |
| ناشر | کلبه شروق |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1432ق. = 2011م. = 1389ش. |
| چاپ | چاپ اول |
| شابک | 978-964-7255-16-5 |
| موضوع | اصول فقه شيعه - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | ر9ز2 / 159/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
زبدة الأصول، اثر آیت‌الله سید محمدصادق حسینی روحانی، ثمره تدریس پنج دوره اصول فقه است. این کتاب به زبان عربی در شش جلد منتشر شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه طبع دوم به قلم گروه تحقیق آغاز شده و مطالب متن همانند دیگر آثار اصولی پس از مقدمات با مباحث الفاظ آغاز گردیده و با بحث تعادل و تراجیح به پایان رسیده است.
گزارش محتوا
علم اصول به دست شیخ انصاری در عمق و دقت به قله و حد اعلی رسید. مکتب اصولی وی توسط محقق اصولی بزرگ آخوند خراسانی صاحب کتاب حوزوی مشهور «كفاية الأصول» ادامه یافت. این مکتب اصولی پس از آن به دست محققین سه‌گانه: میرزا محمدحسین نائینی، شیخ محمدحسین اصفهانی و شیخ آقا ضیاءالدین عراقی، ویژگی‌ها و مشخصات والایی یافت. تفکر اصولی به دست این دانشمندان تکامل قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد و بسیاری از اسرار و دشواری‌های آن روشن گردید و بسیاری از قضایا و نظریات آن تبلور یافت. از بارزترین و بااستعدادترین شاگردان این مکاتب سه‌گانه، سید ابوالقاسم موسوی خویی است. وی علاوه بر حضورش نزد همه صاحبان این مکاتب سه‌گانه، در نقاط قوت پراکنده بین این مکاتب متمایز و برتر است؛ لذا مکتب اصولی خویی ترکیبی از مکاتب اصفهانی، عراقی و نائینی است؛ اگرچه به مکتب نائینی نزدیک‌تر است. سید محمدصادق حسینی روحانی، از بارزترین علمایی است که از درس محقق خویی فارغ‌التحصیل شد. محقق خویی از سید درحالی‌که تنها پانزده سال سن داشته تقدیر کرده و تقریرات او را محکم و او را با وجود سن کم در علم اصول بزرگ دانسته است. سید قریب پانزده سال در نجف اشرف ملازم محقق خویی بود، تااینکه مجبور به ترک نجف و بازگشت به محل تولدش شهر مقدس قم شد، درحالی‌که عالمی جلیل و مدرسی گران‌قدر بود. در قم در کنار مباحث عالی فقه، شروع به تدریس مباحث عالی در علم اصول نمود و پنج دوره کامل تدریس کرد و دوره ششم را نیز آغاز نمود، اما متأسفانه این دروه را به پایان نرساند. موسوعه حاضر ثمره آن دوره‌های اصولی پی‌درپی است[۱].
ویژگی‌های کتاب:
- تتبع و جامعیت: در زمانی که برخی از موسوعه‌های فکری تنها تفکرات یک عالم اصولی مانند محقق نائینی یا محقق اصفهانی را در برداشت، «زبدة الأصول» نوشته شد تا مشتمل بر این تفکرات و غیر آن، مانند: آراء محقق شیخ عبدالکریم حائری یزدی باشد.
- تحقیق علمی: اگرچه تتبع آراء مهم است، اما مهم‌تر از آن به‌کار گرفتن تفکر دقیق در آن و اظهار نکات مشترک بین آراء و قدرت بر نقد آنها با بیان ضعف‌ها و قوت‌های آنهاست. از آن جمله است:
نمونه اول: مبتنی نمودن قول به وجوب مقدمه بر وجوب غیری شرعی؛ بااینکه اساتید نویسنده، محقق اصفهانی و خویی، قول مزبور را بر عدم وجوب غیری بنا کرده‌اند. نمونه دوم: امتثال واجب غیری از موجبات استحقاق ثواب است، بلکه مخالفت با آن موجب استحقاق عقاب است. این دیدگاه به‌ویژه در رابطه با قسم دوم، یعنی استحقاق عقاب در صورت مخالفت، تقریباً مختص نویسنده است. نمونه سوم: تصحیح قاعده تسامح در ادله سنن؛ بااینکه مشهور بین متأخرین قول به عدم تمامیت آن و کافی نبودن مستنداتش است. نمونه چهارم: قول به اینکه مقتضای قاعده در دو دلیل متعارض، تخییر است؛ بااینکه معروف بین متأخرین قول به تساقط است.
- زیبایی بیان و ایجاز: قدرت بر بیان حقایق و مفاهیم نظری - به‌ویژه مفاهیم پیچیده - غالباً کاشف از خلوص اطلاعات ذخیره‌شده در ذهن و عدم تشویش آن است. به همین دلیل صاحب آن اطلاعات می‌تواند آنها را در قالب الفاظی که حاکی از آنهاست بریزد. شگفت‌تر از آن زمانی است که این توانایی، با توانایی دیگری همراه شود که اهمیت و زیبایی آن کمتر از اولی نیست و آن عبارت است از توانایی بر ایجاز و اختصار بیان و عدم پیچیدگی در آن. این از ویژگی‌های سید است - همچنان‌که برای دنبال‌کننده آثار ارزشمند وی روشن است - که او تنها صاحب قدرت بیانی نیست، بلکه صاحب قدرتی غالب بر ایجاز بیان و اندازه‌گیری آن در حدود مراداتی است که تفهیم آن را اراده کرده است. کلام شریف او مصداق بارز این گفته عرب است: «خير الكلام ما قلَّ ودلَّ»[۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است. فهرست مصادر نیز در انتهای جلد سوم آمده است. مستندات مطالب و ارجاعات و توضیحات مفیدی در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.