رفیق توفیق: در رسوم وزارت و آداب سلطنت با تأکید بر دوره صفوی
رفیق توفیق: در رسوم وزارت و آداب سلطنت با تأکید بر دوره صفوی تألیف محمدعلی قزوینی؛ تصحیح و تحقیق رسول جعفریان؛ این کتاب رسالهای ارزشمند از دوره صفوی است که در سال 1104 هجری قمری تألیف شده و به بررسی آداب وزارت، سلطنت و روابط حکومتی در دستگاه صفوی میپردازد. اثر حاضر با تحلیل رابطه خادم و مخدوم در ساختار حکومتی، منبعی مهم برای شناخت نظام اداری و سیاسی عصر صفوی محسوب میشود.
| رفیق توفیق؛ در رسوم وزارت و آداب سلطنت با تأکید بر دوره صفوی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قزوینی، محمدعلی (نویسنده) جعفریان، رسول (مصحح و مقدمهنویس) |
| ناشر | مورخ |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1396 |
| چاپ | چاپ اول |
| شابک | 5-4-96697-600-978 |
| موضوع | اخلاق - متون قديمي تا قرن 14 اندرز نامهها - متون قديمي تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ف2ق4 / 1185 BJ |
ساختار
کتاب در 762 صفحه و چهار بخش اصلی تنظیم شده است: 1) مقدمه مفصل مصحح درباره اهمیت اثر و نسخهشناسی 2) متن اصلی رساله شامل چهار بخش: اتصال (تهذیب اخلاق)، حرف اول (آداب خادمان)، حرف ثانی (آداب شهریاری) و لباب (تدبیر منزل) 3) نمایهها و فهارس فنی.
گزارش کتاب
«رفیق توفیق» رسالهای است که محمدعلی قزوینی در سال 1104 ه.ق در اصفهان تألیف کرده و ابتدا به حسینعلی خان زنگنه و سپس به شاه سلیمان صفوی تقدیم نموده است. این اثر با رویکردی اخلاقی-سیاسی به بررسی روابط حکومتی در دستگاه صفوی میپردازد(ص 25).
کتاب با مقدمهای ارزشمند از مصحح آغاز میشود که در آن به معرفی نویسنده، اهمیت تاریخی اثر و بررسی پنج نسخه خطی معتبر از کتاب پرداخته است. نسخه اساس این تصحیح، نسخهای است که در همان سال تألیف (1104 ه.ق) کتابت شده و از اعتبار خاصی برخوردار است(ص 45-80).
متن اصلی کتاب شامل چهار بخش است: بخش اول با عنوان «اتصال» به تهذیب اخلاق و تنزیه اعمال اختصاص دارد. بخش دوم و سوم که هسته اصلی کتاب را تشکیل میدهند، به ترتیب به «آداب خادمان و ملازمان» و «آداب شهریاری» میپردازند. در این بخشها نویسنده با دیدگاهی عملی، بایدها و نبایدهای روابط کارمندان و حکمرانان را بررسی کرده است(ص 120-350). بخش پایانی با عنوان «لباب» به تدبیر منزل و معاشرت با خانواده اختصاص دارد.
نویسنده در سراسر کتاب بر اهمیت شناخت مزاج مخدوم توسط خادم تأکید دارد و معتقد است موفقیت ملازم در گرو تطبیق رفتارش با خواست مخدوم است(ص 150). این اثر علاوه بر ارزش تاریخی، از جنبه ادبی نیز حائز اهمیت است و نمونهای از نثر فنی دوره صفوی را ارائه میدهد.
تصحیح حاضر توسط رسول جعفریان با مقابله پنج نسخه خطی معتبر انجام شده و شامل نمایههای جامع و فهارس فنی است که دسترسی به محتوای کتاب را آسان میکند. این کتاب منبعی ارزشمند برای پژوهشگران تاریخ صفویه، محققان علوم سیاسی و علاقهمندان به متون کهن فارسی محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات