رسالة فی السیر و السلوک (تحقیق مصطفوی)
| رسالة فی السیر و السلوک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی (منسوب به)، مصطفوی، حسن (مقدمه‌نویس و محقق) |
| ناشر | امیرکبیر |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1376ش |
| چاپ | دوم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
رسالة فی السیر و السلوک، کتابی است منسوب به سید محمدمهدی بحرالعلوم که با تحقیق و مقدمه حسن مصطفوی منتشر شده است.
این جستار عرفانی که آن را از بهترین‌ها در سیر و سلوک و تکمیل نفس شمارده‌اند، اثر است مختصر اما همه مراحل و منازل سیر و سلوک و فرگشت نفس را با بیانی نیکو و با استناد به کتاب و سنت و برهان پیش رو نهاده است.
نویسنده در عرفان عملی ورزیده و صاحب نظر می‌نماید و نفاست اثرش آن مایه است که تاکنون دست کم چهار تصحیح مطبوع و دو شرح بر آن دیده شده است.
در مورد درستی انتساب کتاب به جناب بحرالعلوم باید گفت تاکنون خلافش ثابت نشده است و آنچه درباره منحول بودن کتاب گفته‌اند از سر ناآگاهی است.
کتاب با بحثی درباره اربعین، آثار آن و پاره‌ای مصادیقش در فرهنگ اسلامی آغاز می‌شود، سپس به عوالم خلوص پرداخته و شرایط چهارگانه مسافر عالم خلوص شرح شده است. پس از آن از مراتب خلوص و فرق مخلَصین و مخلِصین گفته و به ارزش والا و بسیار دیریاب بودن مخلَصین پرداخته و اثرات این گونه اخلاص در آخرت از زبان قرآن یاد شده است.
سپس منازل چهارگانه عالم خلوص و مراد از آنها آورده شده، آنگه به عوالم پیش از عالم خلوص یعنی: اسلام، ایمان، هجرت و جهاد فی سبیل الله پرداخته شده است. پس از این، منازل دوازدگانه سلوک شرح و شماره شده است، بدین قرار: اسلام اصغر، ایمان اصغر، اسلام اکبر، ایمان اکبر، هجرت کبری، جهاد اکبر، فتح و ظفر بر جنود شیطان، اسلام اعظم، ایمان اعظم، هجرت عظمی، جهاد اعظم و عالم خلوص.
سخن با چگونگی سلوک در این منازل و شرح هر یک پی گرفته شده است. سپس برنامه دیگری برای سلوک معرفی شده و یادآوری شده است که در شمار منازل سلوک اختلاف است به گونه‌ای که از هفت تا هفتصد هزار مرحله و منزل را یاد کرده‌اند. پس از آن مراحل بیست و ششگانه برنامه اخیر برشمارده و شرح شده است که شامل مراحل زیر است: ترک آداب و عادات، عزم، وفا، ثبات و دوام مراقبه، محاسبه، مؤاخذه، مسارعت، ارادت، ادب نگاه داشتن، نیت، صمت، جوع، خلوت، سهر، طهارت، مبالغه در تضرع، پرهیز از مشتبهات، شیخ و استاد، ورد، نفی خواطر، فکر و ذکر.
در پایان به برنامه و چگونگی سلوک نویسنده اشاره شده است. گفتنی است که توضیحات و شرح مصحح کوتاه اما مفید افتاده است[۱].
پانویس
- ↑ رفیعی، بهروز، ص130-131
منابع مقاله
رفیعی، بهروز؛ اخلاق، عرفان و تصوف اسلامی: کتاب‌شناسی توصیفی و موضوعی، تهران، انتشارات بین‌المللی هدی، چاپ یکم، 1377ش.