ذکاءالملک فروغی و شهریور 1320
ذکاءالملک فروغی و شهریور 1320 تألیف باقر عاقلی. این کتاب پژوهشی تاریخی است که با تمرکز بر نقش محوری محمدعلی فروغی در یکی از بحرانیترین مقاطع تاریخ معاصر ایران، یعنی اشغال ایران توسط متفقین در شهریور 1320 و انتقال سلطنت از رضاشاه به محمدرضا پهلوی، به تجزیه و تحلیل تصمیمات سیاسی و دیپلماتیک این دولتمدار میپردازد.
| ذکاءالملک فروغی و شهریور 1320 | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عاقلی، باقر (نویسنده) |
| ناشر | بدرقه جاویدان |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1404ش |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-600-5381-40-5 |
| موضوع | فروغی، محمدعلی، 1256-1321ش. -- خاطرات؛ ایران -- تاریخ -- پهلوی، 1320-1357ش. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2ع46ف / DSR 1486 |
ساختار
کتاب شامل هشت فصل اصلی است.
گزارش کتاب
کتاب «ذکاءالملک فروغی و شهریور 1320» نوشته باقر عاقلی، بررسی دقیق و مستند نقش محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) در مدیریت بحران ناشی از حملۀ قوای شوروی و انگلیس به ایران در شهریور 1320 و پیامدهای آن است. نویسنده در این اثر، با تکیه بر اسناد و مدارک تاریخی، نشان میدهد که چگونه فروغی در مقام نخستوزیری، با به کارگیری لطایف الحیل سیاسی و دیپلماتیک، توانست در شرایطی که شیرازه نظام کشور گسسته شده بود، هم از انقراض سلسله پهلوی و برقراری نظام جمهوری (مورد نظر برخی از متفقین) جلوگیری کند و هم با هدایت انتقال سلطنت به محمدرضا پهلوی، تا حدی از حاکمیت ملی دفاع نماید.
کتاب با یک دیباچه و مقدمه آغاز میشود. فصل اول به شرححال مختصر فروغی، تحصیلات، سوابق ادبی و سیاسی او میپردازد.
فصل دوم با عنوان «یادی از گذشتهها»، زمینۀ تاریخی و پیوندهای قبلی فروغی با تحولاتی مانند قرارداد 1919 و کودتای 1299 را مرور میکند.
فصل سوم که هسته اصلی کتاب است، به وقایع شهریور 1320، نخستوزیری فروغی و مقدمات استعفای رضاشاه اختصاص دارد. در این فصل، چگونگی مواجهه فروغی با فشارهای خارجی و مدیریت بحران اشغال تحلیل میشود.
فصل چهارم به بررسی دورۀ پس از استعفای رضاشاه، تثبیت شاه جدید (محمدرضا پهلوی) و تعاملات فروغی با مجلس دوازدهم میپردازد.
فصل پنجم دورۀ پس از افتتاح مجلس سیزدهم تا کنارهگیری فروغی از نخستوزیری را پوشش میدهد.
فصل ششم با عنوان «خاطرات گوناگون»، شامل نقل قولها و یادداشتهای مرتبط است.
فصل هفتم دو بیوگرافی نوشته خود فروغی را ارائه میکند و فصل هشتم نیز مقالات دیگران دربارۀ فروغی را گردآوری کرده است.
عاقلی در این کتاب، با نگاهی تحلیلی-انتقادی، هم به اقدامات فروغی در نجات کشور از خطر تجزیه و انقراض سلطنت میپردازد و هم به نقش او در استحکام بخشیدن به رژیم دیکتاتوری پهلوی اول و تثبیت جانشینی آن اشاره میکند. نویسنده با بررسی اسناد دیپلماتیک و نامههای تاریخی، تعاملات پیچیده فروغی با دولتهای متخاصم شوروی و انگلیس را واکاوی کرده و نشان میدهد که او چگونه سعی در یافتن راهکاری عملی برای حفظ تمامیت ارضی و استقلال نسبی ایران داشت. این کتاب منبعی ارزشمند برای درک پیچیدگیهای سیاسی ایران در آستانۀ جنگ جهانی دوم و نقش یک دولتمدار کهنهکار در آن برهه حساس است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات