درست و غلط در زبان از دیدگاه زبانشناسی: مجموعۀ مقالهها و نقدها
| درست و غلط در زبان از دیدگاه زبانشناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قربان‌زاده، فرهاد (نویسنده) |
| ناشر | کتاب بهار |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 9ـ14ـ7067ـ622ـ978 |
| موضوع | زبانشناسی - مقالهها و خطا‌به‌ها,فارسی - مقالهها و خطا‌به‌ها |
| کد کنگره | PIR ۲۶۱۶/د۴ ۱۳۹۹ |
درست و غلط در زبان از دیدگاه زبانشناسی: مجموعۀ مقالهها و نقدها تألیف جمعی از نویسندگان به کوشش فرهاد قربان‌زاده، این کتاب دربردارندۀ بیست مقاله از دوازده زبان‌شناس صاحب‌نام دربارۀ درست و غلط در زبان است که به ترتیب الفبایی نام خانوادگی نویسندگان آنها آورده شده‌اند.
ساختار
این کتاب دربردارندۀ بیست مقاله از دوازده زبان‌شناس صاحب‌نام دربارۀ درست و غلط در زبان است.
گزارش کتاب
این کتاب دربردارندۀ بیست مقاله از دوازده زبان‌شناس صاحب‌نام دربارۀ درست و غلط در زبان است که به ترتیب الفبایی نام خانوادگی نویسندگان آنها آورده شده‌اند. جز یک مقاله، بقیۀ آنها پیش از این منتشر شده‌اند. نام کتاب نیز برگرفته از عنوان یکی از مقاله‌های دکتر هرمز میلانیان است. مؤلفان اغلب این مقالهها کوشیده‌اند با نقد دیدگاه‌های غیرعلمی و گمراه‌کنندۀ رایج، از منظر علم زبانشناسی به موضوع بنگرند و چشم‌انداز تازه‌ای در برابر خواننده قرار دهند. مخاطبان این کتاب ویراستاران، نویسندگان، مترجمان و علاقمندان به پاکیزه‌نویسی‌اند.
اولین نوشتار این کتاب، دربارۀ آثار زبان‌های اروپایی در زبان جراید، رادیو و تلویزیون ایران است. نویسنده در این نوشتار، یک شمارۀ کامل از روزنامۀ اطلاعات (شمارۀ 19606، 14/2/1371، 30 صفحه) را بر حسب اتفاق مورد بررسی قرار داده است. این بررسی یک بار دیگر نشان می‌دهد که تأثیر زبان‌های اروپایی به سه صورت در فارسی محقق می‌شود: پذیرش و استعمال واژه‌های اروپایی، ترجمه یا اقتباس کمابیش لفظی واژه‌ها یا عبارت‌ها یا اصطلاح‌های اروپایی به فارسی و واژه‌سازی کمابیش منطبق با مفهوم یا اسختار واژه‌ها و اصطلاح‌های خارجی.
سه نوشتار بعدی کتاب از محمدرضا باطنی نقد و بررسی کتاب «غلط ننویسیم» ابوالحسن نجفی است. قسمت اول به این مربوط می‌شود که کتاب مورد بحث فاقد اساس علمی زبانشناسی است؛ قسمت دوم به بحث دربارۀ بعضی از مدخل‌ها پرداخته است؛ و در قسمت سوم که از همه مهم‌تر است، درس‌هایی دربارۀ زبان و زبانشناسی که از نگرش‌های غلط موجود در این می‌توان آموخت، به بحث می‌گذارد.
نوشتار پنجم این کتاب، ترجمۀ بخشی از فصل آخر کتاب «زبان» نوشتۀ لئونارد بلومفیلد است. در این بخش بلومفیلد به شرح مسائلی در زمینۀ زبان و خط انگلیسی می‌پردازد که عیناً در زمینۀ خط و زبان فارسی نیز مطرح است.
نویسنده در نوشتار ششم کتاب که در واقع متن سخنرانی‌اش در «دومین سمینار زبان فارسی در صداوسیما» است، می‌کوشد نشان دهد زبانی که موضوع مطالعۀ زبان‌شناس واقع می‌شود، برای آنکه بتواند وظیفۀ رسانۀ ارتباط رسمی را بر عهده بگیرد، باید از یک مجرای دیگر هم بگذرد و هم کارهای دیگری سوای کارهای زبان شناسانه روی آن صورت بگیرد.
آیا ویراستار نیاز به آموزش دستور دارد؟ از آنجا که ویراستاران عموماً یا دست‌کم در زبان فارسی، فقط متونی را ویرایش می‌کنند که متعلق به زبان مادری‌شان است، پس چنین آموزشی تحصیل محصل است و بی‌معنا. بدیهی است که آنها زبان موضوع کارشان را به‌خوبی می‌دانند و حتی انتظار می‌رود به دلیل سابقۀ تحصیلی و تجربۀ حرفه‌ای، شم زبانی قوی‌تر و بهتری از افراد عادی در خصوص قواعد دستوری داشته باشند. نوشتار هفتم کتاب دربارۀ نسبت ویراستار و دستور زبان به نگارش درآمده است.
از واقعیات زبانی و شواعد تغییر هر زبان زنده، این نتیجه گرفته می شود که گونه‌های مختلف زبان باید مطالعه شود و مبنای تعیین قواعد و صورت‌های مصطلح در زبان، وضع فعلی آن است؛ ولی برای تقویت زبان و مجهزکزدن آن به ابزار مناسب نیاز به برنامه‌ریزی زبانی است تا بتوان نیازهای امروزی را برآورده کرد. ویدا شقاقی در نوشتار «درست و غلط در زبان» مفاهیم مربوط به درست و غلط در دیدگاه دستور زبان سنتی و زبان‌شناسان را بررسی کرده است.
مقالۀ «دربارۀ زبان فارسی، ویرایش زبانی و درست و غلط در زبان» بر اساس چند مصاحبۀ منتشرشده از علی‌اشرف صادقی تدوین شده است.
نوشتارهای دیگر این کتاب نیز هر کدام به نحوی به درست و غلط از دیدگاه زبانشناسی پرداخته‌اند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات