درآمدی بر فلسفهی علم
درآمدی بر فلسفهی علم: پژوهشی در باب یکصد سال مناقشه بر سر چیستی علم، نوشته پیتر گادفری اسمیت (متولد ۱۹۶۵م)، فیلسوف علم معاصر، استاد فلسفه در دانشگاه هاروارد، مشغول به کار در فلسفه علم و مابعدالطبیعه و شناختشناسی و علاقهمند به فلسفه زیستشناسی (بهویژه تکامل داروینی) و فلسفه ذهن است.
| در آمدی بر فلسفهی علم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گادفری-اسمیت، پیتر (نويسنده) مقربی، نواب (مترجم) |
| عنوانهای دیگر | پژوهشی در باب یکصد سال مناقشه بر سر چیستی علم |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1392ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علوم - فلسفه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Q ۱۷۵/گ۲د۴ ۱۳۹۲ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب به بررسی فلسفه علم میپردازد، بهویژه مناقشات یکصدساله بر سر چیستی علم و کمک به خوانندگان قرن بیست ویکم برای درک تاریخ و فلسفه علم در قرن بیستم. این اثر توسط نواب مقربی (متولد 1358ش)، به فارسی برگردان شده است.
اهمیت کتاب
این کتاب به دلایل متعددی دارای اهمیت است:
- بررسی جامع و ساختارمند مناقشات یکصدساله فلسفه علم: کتاب به بررسی و ارزیابی مناقشات مربوط به چیستی و نحوه کار علم در یک قرن اخیر میپردازد و یک بررسی ساختارمند از ایدههای فلسفی ارائه میدهد.
- اثر آموزشی مهم: این اثر بهعنوان یکی از مهمترین متون آموزشی در فلسفه علم شناخته میشود و به دانشجویان کمک میکند تا دیدگاههای مختلف را درک کنند و فهم بهتری از عملکرد و پیشرفت علم به دست آورند[۱].
ساختار
کتاب در پانزده فصل اصلی تنظیم شده است که به ترتیب به معرفی و تحلیل مباحث مختلف فلسفه علم میپردازد.
سبک نگارش
کتاب با ویژگیهای نگارشی زیر تدوین شده است:
- بینظیر: در میان کتابهای درسی فلسفه علم، کتابی بینظیر یا کمنظیر است.
- روزآمد و جالبتوجه: در موضوع خود کتابی روزآمد و جالبتوجه و کمابیش به هر مسالهای که در حوزهی فلسفه علم دارای اهمیت به شمار میرود پرداخته و هیچ مسالهای را بررسی نشده رها نکرده است.
- رویکرد آموزشی: این کتاب بهعنوان یک کتاب درسی طراحی شده و در آن از تجربیات و پیشنهادها دانشجویان و همکاران برای افزایش اثربخشی آموزشی استفاده شده است.
- پوشش دیدگاههای متنوع: نویسنده بدون جانبداری، دیدگاهها و "ایسم"های مختلف در فلسفه علم را معرفی و بررسی میکند تا خواننده بتواند درک جامعی از این حوزه پیدا کند[۲].
گزارش محتوا
فصل ۱: مقدمه این فصل به معرفی طرح کلی کتاب، دامنه نظریات و انواع آنها، و همچنین پنج پاسخ اصلی به چیستی علم میپردازد. هدف اصلی این بخش، آمادهسازی خواننده برای مباحث فلسفی علم و مناقشات جاری در این حوزه است[۳].
فصل ۲: منطق بهعلاوهی تجربهگرایی: این بخش به بررسی ریشههای تجربهگرایی، بهویژه در قرون هفدهم و نوزدهم، و توسعه آن به تجربهگرایی منطقی در قرن بیستم میپردازد. همچنین، اندیشههای کانونی «پوزیتیویسم منطقی» یا «تجربهگرایی منطقی» و مسائل مربوط به آن، از جمله دشواریها و دگرگونیها، موردبحث قرار میگیرد[۴].
فصل ۳: استقرا و تأیید: این فصل مفهوم استقرا و نقش آن در علم را بررسی میکند. مسائل مربوط به تأیید فرضیهها و نظریهها از طریق شواهد تجربی، چالشهای استقرایی، قیاس، تایید و استنتاج تبیینی، موردبحث و تحلیل قرار میگیرد[۵].
فصل ۴: حدس و ابطال: این بخش به دیدگاههای کارل پاپر (1902-1944م) و فلسفه او درباره حدس و ابطال میپردازد. تمرکز بر اینکه چگونه نظریههای علمی باید آزموده و در صورت لزوم ابطال شوند، و نه صرفاً تأیید، از نکات کلیدی این فصل است. همچنین، مسائل مربوط به پذیرش و ابطال نظریهها و نقش فرضیهها در علم بررسی میشود[۶].
فصل ۵: کوهن (1922-1996م) و علم عادی این فصل به معرفی و تحلیل مفهوم پارادایم و علم عادی از دیدگاه توماس کوهن میپردازد. چگونگی کار دانشمندان در چارچوب یک پارادایم مشخص و پدیدههای ناهنجاری که منجر به بحران و در نهایت انقلاب علمی میشوند، شرح داده میشود[۷].
فصل ۶: کوهن و انقلابها: این بخش ادامه مباحث کوهن است و بر روی انقلابهای علمی، یعنی تغییر پارادایمها و پیامدهای آنها تمرکز دارد. این فصل به تأثیرات تاریخی و اجتماعی انقلابها و چگونگی انتقال از یک پارادایم به پارادایم دیگر میپردازد[۸].
فصل ۷: لاکاتوش (1922-1974م)، لادن (1941م)، فایرابند (1924-1994م) و چارچوبها: این فصل دیدگاههای سه فیلسوف مهم علم، ایمره لاکاتوش، لری لادن و پل فایرابند را بررسی میکند. مفاهیمی مانند برنامههای پژوهشی (لاکاتوش)، سنتهای پژوهشی (لادن) و آنارشیسم معرفتشناختی (فایرابند) و نقش آنها در پیشرفت علم مورد تحلیل قرار میگیرد[۹].
فصل ۸: چالشگری جامعهشناسی علم: این بخش به بررسی چالشهایی که از سوی جامعهشناسی علم و مطالعات مربوط به آن بر فلسفه علم وارد شده است، میپردازد. مسائلی مانند گستردهنگری، اشتراکیت، بیطرفی، شکاکیت سازمانیافته و تأثیر عوامل اجتماعی بر علم از جمله موضوعات اصلی این فصل است[۱۰].
فصل ۹: فمینیسم و مطالعات علم: این فصل به بررسی دیدگاههای فمینیستی در مطالعات علم و نحوه تأثیرگذاری آنها بر فهم علم و تولید دانش میپردازد[۱۱].
فصل ۱۰: فلسفه طبیعتگرایانه در نظریه و عمل: این بخش به رویکرد طبیعتگرایانه در فلسفه علم که بر این ایده تأکید دارد که فلسفه باید از روشهای علمی برای حل مسائل خود استفاده کند، میپردازد[۱۲].
فصل ۱۱: طبیعتگرایی و ساختار اجتماعی علم: ادامه مباحث طبیعتگرایانه با تمرکز بر ساختار اجتماعی علم و چگونگی تأثیر عوامل اجتماعی بر دانش علمی است[۱۳].
فصل ۱۲: واقعگرایی علمی: این فصل به موضوع واقعگرایی علمی و مناقشات پیرامون آن میپردازد؛ اینکه آیا نظریههای علمی توصیف دقیقی از جهان واقع ارائه میدهند یا صرفاً ابزارهایی برای پیشبینی و کنترل هستند[۱۴].
فصل ۱۳: تبیین: این بخش به ماهیت تبیین علمی و انواع آن، از جمله تبیینهای قانونی، علّی و آماری میپردازد و نقش آن را در فهم و پیشبینی پدیدههای علمی بررسی میکند[۱۵].
فصل ۱۴: بیزگروی و نظریههای نوین دربارهٔ شواهد: این فصل به نظریههای نوین شواهد و مسائل مربوط به بیزگروی میپردازد؛ اینکه چگونه شواهد میتوانند نظریههای مختلف را تأیید یا ابطال کنند[۱۶].
فصل ۱۵: تجربهگرایی، طبیعتگرایی و واقعگرایی علمی: این فصل به جمعبندی مباحث پیشین و پیوند آنها با دیدگاههای طبیعتگرایانه و واقعگرایانه در فلسفه علم میپردازد و موضوعات مربوط به واقعگرایی علمی در پرتو طبیعتگرایی را بررسی میکند[۱۷]. واژهنامهای جهت شرح و توضیح اصطلاحهای فلسفی در پایان کتاب ارائه شده است[۱۸].
پانویس
- ↑ پیشگفتار مترجم، صفحه س- ل
- ↑ ر.ک: همان، صفحه س- ن
- ↑ متن کتاب، ص28-1
- ↑ همان، ص60-29
- ↑ همان، ص88-61
- ↑ همان، ص117-89
- ↑ همان، ص137-118
- ↑ همان، ص158-138
- ↑ همان، ص190-159
- ↑ همان، ص212- 191
- ↑ همان، ص232- 213
- ↑ همان، ص253- 233
- ↑ همان، ص270-255
- ↑ همان، ص298-271
- ↑ همان، ص317-299
- ↑ همان، ص345-319
- ↑ همان، ص365- 347
- ↑ همان، ص384- 367
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.