دانشنامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی
| دانشنامۀ کتابداری و اطلاع رسانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سلطانی، پوری (نویسنده) سلطانی، شیفته (نویسنده) |
| ناشر | فرهنگ معاصر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 2ـ130ـ105ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
دانشنامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی تألیف پوری سلطانی، شیفته سلطانی؛ این کتاب در واقع نخستین اثری بود که نه‌تنها به ذکر معادل واژه‌های تخصصی پرداخت، بلکه مفاهیم کتابداری و اطلاع‌رسانی را نیز با ارائۀ تعاریف کوتاه و دقیق از یکدیگر متمایز کرد. افزون بر این به معرفی سازمان‌ها، نهادها، مجامع بین‌المللی کتابداری، انجمن‌های کتابداران، کتابخانه‌های ملی ایران و جهان و همچنین همایش‌های معتبر و نظایر آنها نیز پرداخت.
گزارش کتاب
انتشار واژه‌های دوزبانۀ علم کتابداری و اطلاع‌رسانی، حاصل پدیدآمدن دو حادثۀ شاخص در ایران است: یکی تأسیس انجمن کتابداران ایران در سال 1344 و دیگری تشکیل دورۀ فوق‌لیسانس کتابداری در دانشگاه تهران به سال 1345. نخستین واژه‌نامۀ کتابداری، حاصل تلاش زنده‌یاد ایرج افشار بود که تحت عنوان «فرهنگ اصطلاحات کتابداری» در دفتر سوم «نشریۀ کتابداری» به سال 1349 منتشر شد. تا سال 1365 چند واژه‌نامۀ دوزبانۀ انگلیسی به فارسی دیگر هم منتشر شد که تنها به ذکر معادل فارسی واژه‌های انگلیسی می‌پرداخت. در سال 1365 ویراست دوم «اصطلاح‌نامۀ کتابداری: فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی» توسط پوری سلطانی و فروردین راستین با 1307 شناسۀ اصلی و برای نخستین بار همراه با شرح و توصیف واژه‌ها همراه با نمایۀ انگلیسی به فارسی توسط کتابخانۀ ملی ایران منتشر شد.
«دانشنامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی» در واقع نخستین اثری بود که نه‌تنها به ذکر معادل واژه‌های تخصصی پرداخت، بلکه مفاهیم کتابداری و اطلاع‌رسانی را نیز با ارائۀ تعاریف کوتاه و دقیق از یکدیگر متمایز کرد. افزون بر این به معرفی سازمان‌ها، نهادها، مجامع بین‌المللی کتابداری، انجمن‌های کتابداران، کتابخانه‌های ملی ایران و جهان و همچنین همایش‌های معتبر و نظایر آنها نیز پرداخت. بدین ترتیب از شکل یک اصطلاح‌نامۀ معمولی فاصله گرفت و تبدیل به دانشنامه یا یک دایرةالمعارف کوچک شد.
این اثر بر اساس «دانشنامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی» تألیف پوری سلطانی و فروردین راستین تدوین شده است. چاپ اول آن در سال 1379 و چاپ‌های دوم و سوم به ترتیب در سال‌های 1381 و 1388 منتشر شده و تا بیست سال بدون هیچ تجدیدنظری مورد استفاده قرار گرفت. در این فاصله تحولاتی چنان وسیع و سریع در این شاخه از دانش بشری رخ داده و می‌دهد که به‌جرئت می‌توان ادعا کرد که امکان هم‌پاشدن با آن وجود ندارد. هر روز و هر ساعت، پدیده‌ای تازه در زمینۀ فناوری اطلاعات و ارتباط رخ می‌دهد که بر علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم داشته است. تا آنجا که در ایران نام رشتۀ دانشگاه «کتابداری و اطلاع‌رسانی» از شهریور 1391 بدل به «علم اطلاعات و دانش‌شناسی» شد و در برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها، عناوین و سرفصل‌های تازه‌ای چون فناوری اطلاعات، مدیریت دانش، مدیریت آرشیو، علم‌سنجی، مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال و .... افزوده شده است. دیگر به‌تدریج واژۀ «کتابداری» مانند «بلدیه» از ادبیات این رشته در حال حذف شدن است. هرچند که در عمل اهداف آن به قوت خود باقی مانده و بیشتر ابزارهای کار است که تازه شده‌اند؛ حتی اگر این تغییرات منجر به تحولات و پیشرفت کیفی کتابخانه‌های ایران نشود، نمی‌توان ورود یا هجوم صدها واژه و اصطلاح جدید را در متون حرفه‌ای کتابداری و اطلاع‌رسانی کشور انکار کرد؛ بنابراین لازم بود تا دانشنامۀ پیشین با تجدیدنظر اساسی تدوین شود.
تفاوت‌های اساسی این دانشنامه با چاپ قبلی آن، پس از افزوده شدن 1250 واژۀ و اصطلاح جدید و ویرایش کامل بیش از 400 شناسۀ قبلی (چه از نظر سرواژه‌های به‌کاررفته و چه از نظر تعریف اصطلاح) بدین قرار است:
1. افزوده شدن واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به علم آرشیو و آرشیوداری؛ 2. افزوده شدن صدها اصطلاح دربارۀ اینترنت، شبکه‌های ارتباطی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و پدیده‌های نوین در فضاها و شبکه‌های مجازی؛ 3. افزوده شدن ارجاع‌ها به نمایۀ انگلیسی واژه‌ها و اصطلاحات که در دانشنامۀ قبلی وجود نداشت؛ 4. افزوده شدن «نشانی وب» به جای نشانی و شماره تلفن و فاکس در انتهای نام بسیاری از سازمان‌ها، انجمن‌های کتابداری، کتابخانه‌های ملی و .... .
این دانشنامه دارای 3247 شناسۀ اصلی و صدها ارجاع است که بر مبنای الفبای فارسی تنظیم شده و در مقابل هر شناسه، معادل انگلیسی آن آمده است. هرگاه تعاریف متعدد و قابل توجه از چند منبع به دست آمده باشد، ابتدا تعریف فرهنگستان و سپس تعاریف دیگر درج شده که غالباً با عبارت «به بیان دیگر»، «به عبارت دیگر» یا با اعداد ترتیبی مشخص شده است. در مجموع تلاش بر این بوده که با بررسی ده‌ها واژه‌نامه و منابع دیگر، مناسب‌ترین معادل فارسی و دقیق‌ترین و مفهوم‌ترین تعریف‌ها برگزیده شود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات