خلقت نوری پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل‌البیت علیهم‌السلام در اندیشه امامیه نخستین
| خلقت نوری پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل‌البیت علیهم‌السلام در اندیشه امامیه نخستین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | توران، امداد (نویسنده) |
| ناشر | سازمان چاپ و نشر دارالحدیث |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | ۱۳۹۸ش |
| موضوع | آفرینش خا‌ندان نبوت,قرن ۱۴ کلام شیعه امامیه |
| کد کنگره | BP۲۵/ت۹خ۸ |
خلقت نوری پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل‌البیت علیهم‌السلام در اندیشه امامیه نخستین تألیف امداد توران؛ بحث خلقت نوری پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل البیت علیهم‌السلام در زمره مهم‌ترین مباحث پیامبر شناسانه و امام شناسانه است که نتایج آن از سویی مرز بین غلو، تقصیر و اعتدال را رسم می‌کند و از سویی دیگر بر سایر مباحث کلامی از توحید گرفته تا معاد پرتو می‌افکند. کتاب پیش رو بحث خلقت نوری را در دو گام پی می‌گیرد: نخست آنکه مجموع روایات خلقت نوری را از منابع روایی شش قرن نخست گردآوری و درباره آن‌ها از جهات مختلف داوری می‌کند؛ و دوم آنکه تلاش می‌کند سیرتطور دیدگاه‌های محدثان و متکلمان را طی این قرون درباره آموزه‌ی خلقت نوری گزارش و تحلیل کند.
ساختار
مطالب در شش فصل تدوین یافته است:
فصل اول: اعتبارسنجی احادیث خلقت نوری
فصل دوم: مضمون‌شناسی احادیث خلقت نوری اهل البیت علیهم‌السلام
فصل سوم: جریان‌شناسی راویان احادیث خلقت نوری اهل البیت علیهم‌السلام در مدارس کوفه و قم
فصل چهارم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی بغداد
فصل پنجم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی ری
فصل ششم: سیر تطور آموزه‌ی خلقت نوری در تاریخ عقاید امامیه
گزارش محتوا
روایات خلقت نوری اهل البیت علیهم‌السلام بیان می‌کند که اهل البیت علیهم‌السلام نخستین مخلوقات خداوندند که همچون نور، شبح نور، سایه نور یا روح از نور خداوند آفریده شدند و با استقرار در اطراف یا جانب راست عرش الهی، حمد و تسبیح خداوند را به جای آوردند. پس از آفرینش حضرت آدم، خداوند انوار اهل البیت علیهم‌السلام را به نوری یکپارچه بدل کرد و در صلب حضرت آدم قرار داد. این نور در اصلاب و ارحام پاک منتقل شد تا در نهایت همه اهل البیت علیهم‌السلام از پدر و مادر خود متولد شدند.
در کنار روایات خلقت نوری، دسته‌ی دیگری از روایات از تقدم خلقت ارواح انسان‌ها بر ابدانشان سخن می‌گویند و تأکید می‌کنند که ارواح انسان‌ها پیش از گام نهادن به عالم دنیا آفریده شده بودند و با یکدیگر آشنایی داشتند، به گونه‌ای که مؤالفت و مخالفت دنیوی انسان‌ها در مؤالفت و مخالفت ارواحشان در حیات پیشین ریشه دارد. این روایات همچنین بیان می‌دارند که این ارواح بر اهل البیت علیهم‌السلام عرضه شدند و ایشان از همان زمان دوستان خود را می‌شناختند. دسته سومی از روایات نیز از خلقت ذری و عالم ذر سخن به مین می‌آورند. در روایات حلقت ذری آمده است که خداوند انسان‌ها را به صورت موجودات ریز و ذره وار از صلب حضرت آدم بیرون کشید و با معرفی خود به ایشان، از انان پیمان بندگی گرفت. این ذرات هر کدام در زمان مقرر از صلب پدر رحم مادر منتقل می‌شوند تا با گذر از مراحل جنینی متولد شوند. بر این اساس، بدون دشواری چندانی می‌توانیم بگوییم هرکدام از این سه دسته روایات، از یک عالم پیشین و در مجموع از سه عالم پیشین سخن می‌گویند: عالم انوار، عالم ارواح، و عالم ذر . بنابراین بحث خلقت نوری پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل البیت علیهم‌السلام در زمره مهم‌ترین مباحث پیامبر شناسانه و امام شناسانه است که نتایج آن از سویی مرز بین غلو، تقصیر و اعتدال را رسم می‌کند و از سویی دیگر بر سایر مباحث کلامی از توحید گرفته تا معاد پرتو می‌افکند. کتاب پیش رو بحث خلقت نوری را در دو گام پی می‌گیرد: نخست آنکه مجموع روایات خلقت نوری را از منابع روایی شش قرن نخست گردآوری و درباره آن‌ها از جهات مختلف داوری می‌کند؛ و دوم آنکه تلاش می‌کند سیرتطور دیدگاه‌های محدثان و متکلمان را طی این قرون درباره آموزه‌ی خلقت نوری گزارش و تحلیل کند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران