خازن، علی بن محمد
| نام | خازن، علی بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | خازن البغدادی، علی بن محمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 678ق |
| محل تولد | بغداد |
| رحلت | 741ق |
| اساتید | محيى‌الدين عبدالمحسن بن محمد
تقى‌الدين سليمان بن حمزه حنبلى مقدسى قاسم بن مظفر بن محمد بن عساكر عيسى بن مطعم |
| برخی آثار | تفسیر الخازن |
| کد مؤلف | AUTHORCODE11036AUTHORCODE |
على بن محمد بن ابراهیم شيحى (678-741ق)، مشهور به خازن از مفسرين، فقهاء، و صوفيه قرن هفتم و هشتم هجرى است.
ولادت
وى در 678ق در بغداد متولد شد. كنيه او را ابوالحسن و لقبش را علاءالدين ذكر كرده‌اند.
سلامى او را به سبب انتساب به شهر شيحه، در نزدیکى حلب، شيحى خوانده است. شهرت او به خازن به سبب آن است كه كتابدار خانقاه سُميساط (منسوب به ابوالقاسم على بن محمد سُميساطى) بود.
شرح حال‌نگاران، جزئيات زندگى وى را ذكر نكرده‌اند، جز آنكه او را از زمره اهل علم، نويسندگان و صوفيان دانسته‌اند.
تحصیلات
خازن از محيى‌الدين عبدالمحسن بن محمد معروف به ابن دَواليبى، واعظ و محدّث مستنصريه بغداد، حديث فراگرفت. سپس به دمشق رفت و در آنجا از عالمانى مانند تقى‌الدين سليمان بن حمزه حنبلى مقدسى (متوفى 715ق)، قاسم بن مظفر بن محمد بن عساكر (متوفى 723ق)، عيسى بن مطعم (متوفى 719ق) و احمد بن ابى‌طالب معروف به ابن شحنه (متوفى 730ق)، حديث شنيد.
خازن در زمينه‌هاى فقه، حديث، تاريخ و تفسير، آثارى داشته است كه ظاهراً جز تفسير، باقى آثار وى موجود نيستند. او در فقه بر مذهب شافعى بود و شرحى بر كتاب عمدة الاحكام عبدالغنى مقدسى با عنوان عُدّة الافهام فى شرح عمدة الاحكام نگاشت.
وى در حوزه حديث، كتاب «مقبول المنقول من علمى الجدل و الاصول» را در ده جلد تأليف كرد. او در اين كتاب، احاديث كتب ستّه، مُسند احمد بن حنبل، مُوطّأ مالك و سننِ دارْقُطنى را جمع‌آورى كرده است.
به نوشته داوودى، خازن كتاب مفصّلى در سيره نبوى تأليف كرده كه ظاهراً همان «الروض و الحدائق فى تهذيب سيرة خير الخلائق» است و احتمالاً در دست محمد بن يوسف شامى صالحى (متوفى 942ق) بوده است.
مهمترين كتاب وى در تفسير قرآن، «لباب التأويل فى معانى التنزيل» است كه برخى نام آن را «التأويل لمعالم التنزيل» ذكر كرده‌اند. تدوين اين تفسير كه به نظر ذهبى در شمار تفاسير به رأىِ جايز است، در سال 725ق خاتمه يافته است.به گفته خازن، لباب التأويل، گزيده تفسير معالم التنزيل بغوى فرّاء است.
وفات
او در 741ق در حلب درگذشت.
آثار
- باب التأويل فى معانى التنزيل.
- مقبول المنقول من علمى الجدل و الاصول.
- الروض و الحدائق فى تهذيب سيرة خير الخلائق.
منابع مقاله
دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل، تهران، 1389، ج14، ص627، نوشته: محسن قاسم‌پور.