انصاری، حسن
| نام | حسن انصاری |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | 1349ش |
| محل تولد | تهران |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | خلاصة النظر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12823AUTHORCODE |
حسن انصاری (متولد 1349ش-تهران)، پژوهشگر شیعه، کتاب‌شناس، نسخه‌شناس و مصحح متون. وی پژوهشگر ارشد علم کلام و فلسفه اسلامی در دانشگاه آزاد برلین (انستیتوی مطالعات اسلامی) و مدرس اصول فقه و تاریخ علم کلام در این دانشگاه است. او عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عضو شورای مشاوران دانشنامه ایرانیکا (دانشگاه کلمبیا-آمریکا)، «عضو وابسته» مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (بخش مطالعات ادیان کتاب)و عضو انجمن بین‌المللی تاریخ علوم و فلسفه عربی و اسلامی (پاریس) است کتاب‌ها و مقالات فراوان نوشته است که بررسی‌های تاریخی در حوزه اسلام و تشیع (مجموعه نود مقاله و یادداشت)، از جمله آثار اوست.
ولادت
حسن انصاری، متولد سال ۱۳۴۹ش، در تهران است.
تحصیلات
تحصیلات خود را در رشته علوم تجربی در مدرسه علوی تهران در سال ۱۳۶۷ به پایان برد. انگیزه‌های خانوادگی و نیز تحصیل در مدرسه‌ای با آموزش‌های دینی، وی را از سال‌های دورتر به تحصیل و مطالعه در ادبیات عرب، فقه و اصول و عقاید و معارف دینی واداشت. پس از دبیرستان، در گروه فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و در کنار آن دانش‌های دینی کلاسیک را هم‌زمان ادامه داد. بدین ترتیب در کنار تداوم مراحل تحصیل در فقه و اصول و نیز کلام و فلسفه اسلامی، تا اندازه‌ای فلسفه‌های غربی را آموخت. علاقه به مطالعات و آموزش‌های کلاسیک دینی و بهره‌وری از محضر استادان این حوزه‌ها، او را همچنین به مطالعه تطبیقی باورهای مذهبی و کلامی و اندیشه‌های فیلسوفان اسلامی رهنمون کرد و چند سالی را به تحصیل و مطالعه در کلام، حدیث و عقاید شیعی و فلسفه اسلامی گذراند. پس از چندی به مطالعه تاریخ روی آورد و آن را هم‌زمان در کنار ادامه تحصیل در زمینه فلسفه و دانش‌های دینی کلاسیک مورد توجه قرار داد. در کنار همه اینها در محضر دو تن از عالمان نامدار تاریخ و کتاب‌شناسی در قم و تهران، آموزش دید.
او از سال ۱۳۸۱ در کشور فرانسه اقامت گزید و تحصیلات تکمیلی خود را در دو رشته فلسفه و تاریخ ادیان در مدرسه کاربردی مطالعات عالی سوربن ادامه داد و نخست موفق به اخذ درجه دیپلم عالی گردید و سپس در همین دانشگاه در فروردین ۱۳۸۸ از رساله دکتری خود در رشته نظام‌های فلسفی و ادیان دفاع کرد.
فعالیت‌های علمی - تحقیقی
همکاری با دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، دست‌مایه‌ای برای آشنایی با شیوه‌های تحقیق تاریخی و شناخت منابع کهن را برای او فراهم کرد و از برخی استادان آن مرکز و نیز مرکز نشر دانشگاهی به‌طور شخصی بهره‌های علمی برد. همکاری او با مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، در قالب تألیف، کتاب‌شناسی و همکاری با کتابخانه مرکز، ویراستاری، ریاست یکی از بخش‌های علمی و عضویت در هیئت عالی علمی (در مورد اخیر تنها در دوره انتشار جلد ششم) تا سال‌ها تداوم داشت. در همین سال‌ها به‌ویژه به سفارش مرکز دائرةالمعارف به تألیف مقالات زیادی در حوزه تاریخ، رجال، کلام و فرق مذهبی پرداخت. از اوائل دهه هفتاد مطالعاتش را در حوزه فلسفه محض و فلسفه‌های مضاف در مکاتب مغرب‌زمین، ادیان و تاریخ ملل و نحل گسترش داد. مدت‌زمانی در بیروت، علاوه بر مطالعه در نسخه‌های خطی، تحصیلات دانشگاهی خود را در حوزه فلسفه غرب و فلسفه و اندیشه سیاسی ادامه داد و از نزدیک با برجسته‌ترین متفکران و روشنفکران عرب آشنایی پیدا کرد و نزد برخی از آنها تحصیلات و درس‌های خصوصی و دانشگاهی را پی گرفت. از اواخر دهه هفتاد به نوشتن در مجلات علمی و دانشگاهی در ایران در زمینه‌های کلام و فرق، حدیث، تاریخ و اندیشه سیاسی کلاسیک اسلامی آغاز کرد و مقالات متعددی در نشریات نشر دانش، معارف (مرکز نشر دانشگاهی)، کتاب ماه دین، علوم حدیث، آینه میراث و تاریخ روابط خارجی و برخی مجموعه‌های دیگر منتشر کرد. وی در همین دوره و نیز در سال‌های بعد در چندین کنفرانس داخلی و خارجی شرکت کرد و مقالاتی ارائه نمود. در همین دوره با برخی از مؤسسات علمی و پژوهشی کشور در قالب پروژه‌های نسخه‌های خطی (و فهرست‌نویسی و عکس‌برداری از نسخه‌های خطی کتابخانه‌های برخی کشورهای عربی)، تحقیقات ادیان و مذاهب، آشنایی با جریان‌های فکری و روشنفکری در جهان عرب در صدوپنجاه سال اخیر و غیره همکاری کرد و مقالات، گزارش‌ها و کتاب‌هایی در این زمینه‌ها نوشت که بیشتر آنها هنوز به چاپ نرسیده است. مدتی نیز در برخی دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی داخلی و خارجی به تدریس و یا ایراد سخنرانی در حوزه کلام و فرق پرداخت. در طول همه این سال‌ها، همکاری با برخی کتابخانه‌های کشور در جهت فهرست‌نویسی و یا عکس‌برداری از نسخه‌های خطی و تهیه منابع کمیاب، از جمله فعالیت‌های وی بوده است.
او علاوه بر انتشار کتاب و مقالات پژوهشی، در نشریه‌های مختلف، مقالات و تحقیقات خود را در سایت شخصی خود با عنوان «بررسی‌های تاریخی»، در حلقه کاتبان منتشر می‌کند.
آثار
- بررسی‌های تاریخی در حوزه اسلام و تشیع (مجموعه نود مقاله و یادداشت)؛
- گنج پنهان: شرح احوال و آثار علامه مرحوم سید عبدالعزیز طباطبائی یزدی؛
- از گنجینه‌های نسخ خطّی؛
- المتبقی من كتب مفقودة (تألیف و تحقیق)؛
- خلاصة النظر (تحقیق و مقدمه)؛
- تحفة المتكلمين في الرد علی الفلاسفة، اثر ابن ملاحمی (تحقیق)؛
- شرح المقدمة في الكلام (تحقیق و مقدمه)؛
- التجريد في أصول الفقه، اثر محمود ملاحمی خوارزمی (مقدمه و اشراف و نشر).
مقاله
- دین و دولت در سده پنجم قمری، زمینه‌های دینی و تاریخی کتاب‌های احکام و سیر سلطانی؛
- جایگاه علمی و مذهبی کلینی در میان امامیه؛
- گذر از اخوان الصفای اسماعیلی به زیدیه از مسیر امامیه؛
- از ابوالقاسم کوفی تا نویسنده عيون المعجزات و چند نکته درباره اربعین ابن ابی‌الفواری، الفضائل شاذان و کتاب الروضة في الفضائل؛
- نور الحقيقة و نور الحديقة: کتابی از دانشمندی اشعری مذهب (بررسی ابتدایی یک فرضیه)؛
- ابوبکر باقلانی و معاصرانش (جدل شیعی - سنی و کتاب تازه‌ای درباره امامت)؛
- دین و دولت در دولت‌های آل زنگی و ایوبیان: درآمدی بر ادبیات سیاسی اسلام؛
- کلامی از حضرت امیر(ع) و بحث عصمت؛
- علامه کتاب‌شناس؛
- چند نکته‌ای درباره کتاب المقاصد العلية؛
و...[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: بنیاد محقق طباطبایی؛ مرکز دائرةالمعارف اسلامی
منابع مقاله
- مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلام، صفحه نویسندگان و پژوهشگران، حسن انصاری
- بنیاد محقق طباطبایی، صفحه اشخاص، دکتر حسن انصاری